σε συνεργασία με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας

Επιμέλεια: Ηλίας Νικολακόπουλος

Μουσική επιμέλεια: Θανάσης Μήνας

Οργάνωση παραγωγής: Ιωάννα Βόγλη

Από την Κυριακή 20 Οκτωβρίου και κάθε Κυριακή 13:00 - 14:00 το μεσημέρι Στο Κόκκινο 105,5 

Πως ξαναδιαβάζουμε το παρελθόν την εποχή της κρίσης; Πως επιστρέφουμε στα ορόσημα με τα οποία οι άνθρωποι σημάδεψαν την ιστορική διαδρομή τους, την ώρα που ένας ολόκληρος κόσμος αλλάζει;
Πως ξαναβλέπουμε τους μύθους και τις πραγματικότητες του χθες με βάση τις νέες βεβαιότητες του σήμερα;

Η Ιστορία στο Κόκκινο επιθυμεί να συνομιλήσει για το χθες με σύγχρονους επιστήμονες και νέες οπτικές. Εστιασμένη κατά κύριο λόγο στον ταραγμένο 20ό αιώνα, την εποχή των άκρων και με αφορμή σημαντικές ιστορικές επετείους επιχειρεί να αναδείξει μια σειρά από άξονες που διέτρεξαν την πρόσφατη ελληνική ιστορία: από το κίνημα στο Γουδί έως και τη Μεταπολίτευση, από τη σταφιδική κρίση των αρχών του αιώνα έως το επισιτιστικό πρόγραμμα του ΕΑΜ, από το δημοτικιστικό κίνημα στην καθιέρωση του μονοτονικού. Ο στόχος είναι να μιλήσουμε για το παρελθόν ξεφεύγοντας από στερεότυπες εικόνες και έτοιμα σχήματα, να επεξεργαστούμε το παρελθόν ώστε να κατανοήσουμε το σήμερα. Η διαδρομή αυτή θα γίνει με τη συνεργασία των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, τόσο στην επιλογή των θεματικών και των συνομιλητών, όσο και με τη χρήση των μοναδικών αρχειακών και έντυπων συλλογών τους για τον 20ό αιώνα.

 

29η εκπομπή

Κυριακή 4 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Επί της ουσίας. Ναρκωτικά και ελληνική κοινωνία (1870-1950)

Συζητούν ο Κωστής Γκοτσίνας και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον ιστορικό Κωστή Γκοτσίνα για την ιστορία των ναρκωτικών ουσιών στην Ελλάδα. Πολιτικό διακύβευμα, εθνική απειλή, πηγή εγκληματικότητας, κίνδυνος για την οικογένεια, οι ναρκωτικές ουσίες δεν επενδύθηκαν μόνο με φόβο αλλά αποτέλεσαν και ένα οικονομικό προϊόν που διακινήθηκε με πολλαπλούς τρόπους, αντιμετωπίστηκε κατασταλτικά και θεραπευτικά, τροφοδότησε μια σειρά από αναπαραστάσεις. Οι δυο συνομιλητές επιχειρούν να διατρέξουν αυτό το πολύπλοκο και πολυκύμαντο πεδίο συνδέοντάς το με την ελληνική ιστορία του τέλους του 19ου και του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.

 

28η εκπομπή

Κυριακή 27 Ιουνίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Συγκροτώντας το ελληνικό κράτος: τα οικονομικά του Αγώνα

Συζητούν ο Σίμος Μποζίκης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον ιστορικό Σίμο Μποζίκη για τα δημόσια οικονομικά της Επανάστασης του 1821 έως και την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους. Αγγίζοντας ένα εν πολλοίς ως τώρα ελάχιστα μελετημένο θέμα, οι δυο συνομιλητές αναφέρονται σε μια σειρά από ζητήματα που συνδέθηκαν με τον Αγώνα και τις οικονομικές συνθήκες για την επιτυχή διεξαγωγή του. Τα δίκτυα της Φιλικής Εταιρείας, το οθωμανικό φορολογικό σύστημα, οι εθνικές γαίες, τα δάνεια από τους ξένους αποτελούν πτυχές μια πολυσύνθετης ιστορίας και της προσπάθειας των επαναστατημένων να συγκροτήσουν εξ αρχής κρατικούς θεσμούς και να αποκτήσουν κεντρική οργάνωση, μέσα από μια εξόχως συγκρουσιακή διαδικασία.

 

27η εκπομπή

Κυριακή 20 Ιουνίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Γερμανική προπαγάνδα και κατασκοπευτικά δίκτυα στην Ελλάδα κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Συζητούν ο Στράτος Δορδανάς και ο Μάνος Αυγερίδης

Ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με τον Στράτο Δορδανά, επίκουρο καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, με αφορμή την έκδοση του νέου του βιβλίου με τίτλο Οι Αργυρώνητοι. Η γερμανική προπαγάνδα στην Ελλάδα κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (εκδ. Αλεξάνδρεια, 2021). Η προπαγάνδα αποτέλεσε ένα βασικό όπλο των αντιμαχόμενων συμμαχιών του «Μεγάλου Πολέμου» εντός των πεδίων των μαχών αλλά και μακριά από αυτά, ιδιαίτερα στα διαφιλονικούμενα ουδέτερα κράτη. Ποια ήταν τα έργα και οι ημέρες του πληθωρικού βαρόνου Schenckκαι ποιος ο ρόλος του στρατιωτικού ακολούθου Falkenhausenστην Ελλάδα του Ελευθερίου Βενιζέλου και του βασιλιά Κωνσταντίνου; Πώς οργανώθηκε το γερμανικό δίκτυο προπαγάνδας και κατασκοπείας, καθώς και ο εγχώριος υποστηρικτικός μηχανισμός του από τη αντιβενιζελική παράταξη στο πλαίσιο του Εθνικού Διχασμού; Σε ποιο επίπεδο η πολιτική των Αγγλογάλλων λειτούργησε προς όφελος της γερμανικής προπαγάνδας; Το τέλος του πολέμου βρήκε, τελικά, την Ελλάδα στο στρατόπεδο της Αντάντ – στο πλευρό των νικητών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η γερμανοφιλία, ωστόσο, που αναπτύχθηκε την ίδια περίοδο αποτέλεσε φαινόμενο με διάρκεια στον χρόνο που θα εκδηλωνόταν με διαφορετικούς τρόπους τόσο κατά τον Μεσοπόλεμο, όσο και στη δεκαετία του 1940.

 

26η εκπομπή

Κυριακή 6 Ιουνίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Χιλή: ιστορίες αξιοπρέπειας

Συζητούν η Ευγενία Παλιεράκη και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με την Ευγενία Παλιεράκη, ιστορικό της Λατινικής Αμερικής (πανεπιστήμιο Cergy-Pontoise) για τις εκλογές του Μαΐου του 2021 στη Χιλή και την ανάδυση ενός νέου πολιτικού και κοινωνικού χάρτη. Οι εξεγέρσεις του 2019 και η σύγχρονη εμπειρία της πανδημίας υπογράμμισαν τις κοινωνικές αντιθέσεις και τις εύθραυστες ισορροπίες της οικονομικής ανάπτυξης των τελευταίων δεκαετιών. Η κοινωνική δυναμική που απελευθερώθηκε μέσα από το πολύμορφο κίνημα αμφισβήτησης αποκρυσταλλώθηκε στις εκλογές για τη συντακτική συνέλευση: αυτόχθονες, κοινωνικά κινήματα και η ενότητα της Αριστεράς διαπλέκονται με την ανάδειξη μίας νέας γενιάς που πρωταγωνιστεί στην ανανέωση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Η έννοια της αξιοπρέπειας φωτίζει το σημείο συνάντησης ιστορικών προσδοκιών, ριζοσπαστικών αναζητήσεων και κοινωνικών συμμαχιών που συγκλίνουν στην επιδίωξη μίαςνέας αρχής για τη Χιλή και τη Λατινική Αμερική στο σύνολό της.

 

25η εκπομπή

Κυριακή 30 Μαΐου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Η Ιστορία της μάγισσας: ξαναδιαβάζοντας τον Ζυλ Μισλέ

Συζητούν η Νίκη Διαλέτη και ο Θανάσης Γάλλος

Ο Θανάσης Γάλλος συνομιλεί με τη Νίκη Διαλέτη, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, με αφορμή την επανέκδοση, από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας (ΜΙΕΤ), του μνημειώδους έργου του Ζυλ Μισλέ Η Μάγισσα που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1862. Συζητούν για τη δομή, τη μεθοδολογία και το περιεχόμενο του βιβλίου, για την εννοιολόγηση του Μεσαίωνα, της Γυναίκας, της Μάγισσας, του Γιατρού, του Διαβόλου και της θετικής νοηματοδότησης του στο διανοητικό σύμπαν του σπουδαίου γάλλου ιστορικού, την αμφιλεγόμενη και περίπλοκη σχέση του με τις πηγές και τη χρήση του. Συνομιλούν επιπλέον για το κίνημα του σοσιαλιστικού ρομαντισμού, στο οποίο μετείχε ο Μισλέ, για το ευρύτερο ρεύμα σκέψης που ο Περ Φαξνλέλντ αποκάλεσε «σοσιαλιστικό σατανισμό». Συζητούν επίσης για τα πολυσύνθετα αίτια της ανάπτυξης του κυνηγιού μαγισσών από τα τέλη του 15^ου αιώνα και εξής, καθώς και τις διαφορετικές αφετηρίες αυτού του φαινομένου γεωγραφικά. Τέλος, συνομιλούν για την εξέλιξη της ιστοριογραφίας γύρω από το θέμα της μαγείας από τότε και μέχρι σήμερα.

 

24η εκπομπή

Κυριακή 23 Μαΐου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Γραμματόσημα και Κυριαρχία: σφραγίζοντας την άσκηση εξουσίας

Συζητούν ο Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Κωνσταντίνο Τσιτσελίκη (καθηγητή Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) με αφορμή το βιβλίο του Σύνορα-Κυριαρχία-Γραμματόσημα: οι μεταβολές του ελληνικού εδάφους 1830-1947 (Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, 2021). Με αφηγηματικό πρωταγωνιστή το γραμματόσημο εκτυλίσσεται μία συναρπαστική ιστορία που δείχνει τις πολλαπλές μεταβολές των ελληνικών συνόρων μέσα στο χρόνο και την αναδιατύπωση της έννοιας της κυριαρχίας. Σφραγίδες, επισημάνσεις, ξεχωριστές σειρές γραμματοσήμων υπενθυμίζουν υβριδικες μορφές κυριαρχίας, προσωρινές διοικήσεις, μετέωρες πραγματικότητες ανάμεσα σε ένα σταθερό «χτες» και σε ένα αβέβαιο «αύριο». Ισχυρό σύμβολο και μήνυμα για το ποιος ασκεί τον πολιτικό και θεσμικό έλεγχο επί του εδάφους, το γραμματόσημο, όπως και η ταχυδρομική σφραγίδα, συνδέεται με κάθε γεωγραφικό σημείο του ορίζοντα που βρέθηκε κάποτε από την μία ή την άλλη πλευρά της όποιας συνοριακής γραμμής.

 

23η εκπομπή

Κυριακή 16 Μαΐου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Έλληνες αντιφασίστες στον Ισπανικό Εμφύλιο

Συζητούν ο Γιάννης Παντελάκης και ο Μάνος Αυγερίδης

Ποιοι ήταν οι εθελοντές ελληνικής καταγωγής που πολέμησαν στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, τι σήμαινε η ένταξη στις Διεθνείς Ταξιαρχίες, από ποιες γωνιές του κόσμου και με ποιους τρόπους έφτασαν στην Ισπανία, ποια ήταν τα κίνητρα και ποια η τύχη τους στη διάρκεια του πολέμου και μετά από αυτόν; Ο Μάνος Αυγερίδης και ο Γιάννης Παντελάκης, συγγραφέας του βιβλίου Los buenos antifascistas. Η ιστορία των Ελλήνων εθελοντών του Ισπανικού Εμφυλίου μέσα από τα άγνωστα αρχεία των Διεθνών Ταξιαρχιών (Θεμέλιο, 2021) ξετυλίγουν το κουβάρι αυτής της συναρπαστικής ιστορίας διεθνιστικής αλληλεγγύης και θυσίας, εκκινώντας από την αφήγηση της Anastasia Tsackos Moratallia, κόρης ενός Έλληνα εθελοντή από τις ΗΠΑ και μίας Ισπανίδας από το Αλμπαθέτε.

 

22η εκπομπή

Κυριακή 25 Απριλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Το φοιτητικό κίνημα στην Τουρκία

Συζητούν ο Νίκος Χριστοφής και ο Μάνος Αυγερίδης

Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Νίκου Χριστοφή, Από τον Κεμαλισμό στον Ριζοσπαστισμό. Το Τουρκικό Φοιτητικό Κίνημα, 1923-1980 (εκδ. Τόπος, 2021), ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με τον συγγραφέα για τους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες στη γείτονα χώρα και τον κεντρικό ρόλο των φοιτητών σε αυτούς.

Εκκινώντας από τις μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο, συζητούν για τη συγκρότηση των φοιτητών ως υποκειμένου και τη διαμόρφωση των ιδεολογικών βάσεων του τουρκικού κράτους, με ορόσημα την Επανάσταση των Νεότουρκων (1908) και την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας (1923). Με άξονα την κεντρική θέση της νεολαίας στην ιδεολογία του Κεμαλισμού και τις μεταλλάξεις του τελευταίου στον χρόνο, και με κομβικό γεγονός το πραξικόπημα του 1960 που οδήγησε σε ένα νέο σύνταγμα, παρακολουθούμε την πορεία ριζοσπαστικοποίησης του τουρκικού φοιτητικού κινήματος στο πλαίσιο της «μακράς δεκαετίας του ’60». Το «τουρκικό ’68» αποτέλεσε μία σημαντική, συμβολικά, στιγμή σε αυτήν τη διαδικασία και κατέληξε, μέσα από σκληρούς αγώνες και σφοδρές συγκρούσεις, σε ένα νέο πραξικόπημα (1971), σηματοδοτώντας την «εποχή της βίας», μεταξύ της πολυδιασπασμένης τουρκικής αριστεράς, των παραστρατιωτικών ακροδεξιών οργανώσεων και του κράτους.

 

21η εκπομπή

Κυριακή 11 Απριλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

 

Η διαμόρφωση του εθνικού χώρου: μετονομασίες οικισμών στο ελληνικό κράτος

 

Συζητούν η Ελένη Κυραμαργιού, ο Γιάννης Παπακονδύλης και ο Μάνος Αυγερίδης

 

Ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με την Ελένη Κυραμαργιού και τον Γιάννη Παπακονδύλη, μέλη της ερευνητικής ομάδας του έργου «Καινούρια Ονόματα-Καινούριος Χάρτης: Ζητήματα μετονομασιών των οικισμών της Ελλάδας 1831-2011». Το έργο αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών για την ιστορία των οικισμών στην ελλαδικό χώρο, που διανύει ήδη την τρίτη δεκαετία του. Με αφορμή τη δημοσίευση της βάσης δεδομένων (http://settlement-renames.eie.gr/) και του συλλογικού τόμου Αλλάζοντας τον χάρτη. Ζητήματα μετονομασιών στη Μεσόγειο, 19ος-20ός αιώνας (επιμ. Δημήτρης Δημητρόπουλος-Ελένη Κυραμαργιού), συζητούν για τη σημασία της μετονομασίας οικισμών και τον ρόλο τους στη διαμόρφωση του εθνικού χώρου. Η επιλογή νέων «καλαίσθητων» ονομάτων και ονομάτων «με ιστορική αξία» αποτέλεσε μία διαδικασία διαρκή και σύνθετη, η οποία ξεκινώντας από την ίδρυση του ελληνικού κράτους και πυκνώνοντας κυρίως στις περιόδους των αλλεπάλληλων αλλαγών του εθνικού χάρτη από τα τέλη του 19ου μέχρι το πρώτο μισό του 20ού αιώνα (διεύρυνση συνόρων, ενσωμάτωση νέων εδαφών και πληθυσμών, μετακινήσεις πληθυσμών, δημιουργία νέων οικισμών) φτάνει μέχρι και σήμερα.

 

 

20η εκπομπή

Κυριακή 28 Μαρτίου, 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5

Κομμούνα: η γιορτή της παγκόσμιας εργατικής δημοκρατίας

Συζητούν ο Σωκράτης Παπάζογλου, ο Λουκής Χασιώτης και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Σωκράτη Παπάζογλου (μεταφραστή και επιμελητή) και τον Λουκή Χασιώτη (αναπληρωτή καθηγητή νεότερης και σύγχρονης ιστορίας, ΑΠΘ) για την Παρισινή Κομμούνα του 1871 και την πρόσφατη έκδοση του έργου της Κριστιν Ρος, Κοινοτική Πολυτέλεια: το πολιτικό φαντασιακό της Παρισινής Κομμούνας (Εκδόσεις των ξένων, 2021).

Πώς μπορούμε να σκεφτούμε σήμερα γύρω από μια εμβληματική εξεγερτική στιγμή του 19ου αιώνα; Με αφετηρία το ερώτημα αυτό το επαναστατημένο Παρίσι αναδύεται ως ένα κατεξοχήν πολιτικό και κοινωνικό εργαστήρι ελεύθερης οργάνωσης της καθημερινότητας. Οι έννοιες της συνεργασίας και της συλλογικότητας, η βιωμένη εμπειρία των Κομμουνάρων, η αναζήτηση της «κοινοτικής πολυτέλειας» στην καθημερινή πράξη συνθέτουν ένα συναρπαστικό πεδίο κυκλοφορίας ιδεών, ανθρώπων και οραματισμών. Η Κομμούνα ήταν την ίδια στιγμή τοπική και διεθνική. Λειτούργησε ως το σημείο συνάντησης επαναστατικών παραδόσεων από διαφορετικά γεωγραφικά σημεία και χρονικότητες και παράλληλα δημιούργησε μία νέα παράδοση που άλλαξε ριζικά τον τρόπο άρθρωσης του αιτήματος για κοινωνική ισότητα και πολιτική ελευθερία.  

 

19η εκπομπή

Κυριακή 7 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ο Ρήγας Βελεστινλής στον κόσμο των επαναστάσεων

Συζητούν ο Δημήτρης Ψαρράς και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

 

O Bαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Δημήτρη Ψαρρά για τον Ρήγα Βελεστινλή  και το όραμά του. Με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Πως συλλογάται ο Ρήγας; Επιστροφή στις πηγές (Πόλις, 2020), ο Δημήτρης Ψαρράς σκιαγραφεί έναν Ρήγα επαναστάτη, έναν Ρήγα που συνομιλεί διαρκώς, επηρεάζεται και δρα στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών επαναστατικών κινημάτων και των διαφωτιστικών ιδεών. Αναφέρεται, επίσης στην πρόσληψη του Ρήγα Βελεστινλή από την μετέπειτα ελληνική ιστοριογραφία και επισημαίνει την επικαιρότητα του κηρύγματός του, ένα κήρυγμα το οποίο εξακολουθεί ακόμη να εντυπωσιάζει για την ριζοσπαστικότητα και τον απελευθερωτικό του χαρακτήρα.

 

 

18η εκπομπή

Κυριακή 28 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

 

Αριστερά και 1821: μια ψηφιακή και σύνθετη σχέση

Συζητούν ο Θανάσης Γάλλος, ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Θανάση Γάλλο και τον Βαγγέλη Καραμανωλάκη για το νέο πρόγραμμα ψηφιακής ιστορίας των ΑΣΚΙ γύρω από τη σχέση της Αριστεράς με το 1821.

Ο ψηφιακός κόμβος aski1821.gr χαρτογραφεί τη δεύτερη ζωή της Επανάστασης μέσα από τις πολλαπλές αναγνώσεις της ελληνικής Αριστεράς. Φωτογραφίες, αφίσες, εκδόσεις, προκηρύξεις, αναλύσεις και μελέτες συνθέτουν ένα δυναμικό πεδίο που χαρτογραφεί τη σύνθετη σχέση ανάμεσα στην Αριστερά και στο εθνικό ζήτημα, τη συγκρότηση μίας αγωνιστικής γενεαλογίας με αφετηρία την ελληνική Επανάσταση, την πολλαπλή εμφάνιση του 1821 στους ρητορικούς τόπους και τις πολιτικές πρακτικές του κομμουνιστικού κινήματος. Από τις 3 Μαρτίου του 2021 ο ψηφιακός κόμβος aski1821.gr θα μας επιτρέψει να σκεφτούμε ξανά την ιστορία του ελληνικού 20ου αιώνα και την ίδια στιγμή να κατανοήσουμε το ίχνος μιας επανάστασης του 19ου αιώνα στη διαμόρφωση του επαναστατικού προτάγματος της ελληνικής Αριστεράς. 

 

 

17η εκπομπή

Κυριακή 14 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Τα πάντα γύρω από το σεξ; Μια συζήτηση με αφορμή τον συλλογικό τόμο «Ιστορίες για τη σεξουαλικότητα»

Συζητούν η Δήμητρα Βασιλειάδου και ο Μάνος Αυγερίδης

Ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με την ιστορικό Δήμητρα Βασιλειάδου, συνεπιμελήτρια, μαζί με τη Γλαύκη Γκότση, του συλλογικού τόμου «Ιστορίες για τη σεξουαλικότητα» (Θεμέλιο 2020). Εκκινώντας από την έκδοση του βιβλίου συζητούν γύρω από σεξ, την ιστορία του και τη σχέση του με την εξουσία. Τι μας έχει μάθει η μελέτη της σεξουαλικότητας ως ιστορικού φαινομένου και η διαδρομή της στη διεθνή αλλά και στην εγχώρια ιστοριογραφία; Αποτελεί η ιστορία του σεξ μια γραμμική ιστορία προόδου, από τον πουριτανισμό προς τη σεξουαλική απελευθέρωση; Ποια είναι τα νήματα που συνδέουν τους λόγους των «ειδικών» (γιατρών, ψυχιάτρων, σεξολόγων) στη διάρκεια του 20ού αιώνα, τη νομοθεσία και τη στάση της δικαιοσύνης απέναντι στη σεξουαλική βία, τις ομοερωτικές σχέσεις, τις πρακτικές και τη γεωγραφία τους στη μεταπολεμική Ελλάδα, καθώς και τις αποτυπώσεις των σωμάτων και των επιθυμιών στην Τέχνη με την ίδια την έννοια της σεξουαλικότητας και τις θεωρητικές της μετατοπίσεις; Η συζήτηση εστιάζεται, επίσης, στη έρευνα της Δήμητρας Βασιλειάδου για τα «κατεστραμμένα» κορίτσια και τις καταγγελίες για βιασμό στη νησιωτική Ελλάδα στη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Το εν λόγω κείμενο αποτέλεσε, μάλιστα, το έναυσμα για το πρώτο μεγάλο ερευνητικό πρόγραμμα για την ιστορία των βιασμών στην Ελλάδα, το οποίο βρίσκεται εν εξελίξει. Τέλος, μιλούν για τη σχέση της ιστορικής έρευνας με την πολιτική και κινηματική δράση, την ιστορικότητά αυτής της σχέσης αλλά και το παρόν της, υπό το φως των καταγγελιών για σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση στο πλαίσιο του ελληνικού #metoo.

 

 

 

16η εκπομπή

Κυριακή 7 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Διαδρομές στην Άγνωστη Χώρα: Αντιδυτικισμός, αποικιοποίηση και ελληνικότητα στις αρχές του 20ού αιώνα

Συζητούν η Έφη Γαζή και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με την Έφη Γαζή με αφορμή το βιβλίο της Άγνωστη Χώρα: Ελλάδα και Δύση στις αρχές του 20ου αιώνα (Πόλις, 2020). Ποιά είναι αυτή η γνωστή και συνάμα άγνωστη χώρα; Με αφετηρία τις διαδρομές και το έργο του Αργύρη Εφταλιώτη, του Περικλή Γιαννόπουλου και του Ίωνα Δραγούμη παρακολουθούμε ένα ρεύμα ιδεών που συνέκλινε στην αναζήτηση της ελληνικότητας σε μια εποχή τεκτονικών γεωπολιτικών προκλήσεων. Σύμφωνα με τους εκφραστές αυτών των ιδεών, οι νεότεροι Έλληνες, στην προσπάθειά τους να ανταποκριθούν στις προσδοκίες και στο πολιτισμικό πρότυπο των (Δυτικο)ευρωπαίων, είχαν υπονομεύσει τον ίδιο τους τον πολιτισμό, είχαν εγκαταλείψει κάθε δημιουργική πρωτοβουλία και είχαν μετατραπεί σε ένα είδος νεκροζώντανων προγόνων του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Όνειρα και οράματα, πολιτικά σχέδια και λογοτεχνικά κείμενα, διασπορικά δίκτυα και πολεμικές συνθέτουν ένα ρευστό πεδίο σκέψης και δράσης, αλλά και τη συναρπαστική διαδρομή ανθρώπων τα ίχνη των οποίων επιβιώνουν, συχνά με ανέλπιστο τρόπο, μέχρι και τις μέρες μας. 

 

 

15η εκπομπή

Κυριακή 24 Ιανουαρίου, 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5

Μπάμπης Δρακόπουλος: ένας δημοκρατικός ηγέτης της Αριστεράς

Συζητούν η Άντα Κάπολα, ο Ηλίας Νικολακόπουλος και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, -με αφορμή την πρόσφατη έκδοση ενός τόμου αφιερωμένου στον ηγέτη της ανανεωτικής Αριστεράς Μπάμπη Δρακόπουλου, από τα ΑΣΚΙ, το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και τις εκδόσεις Θεμέλιο- συζητά με την επιμελήτρια του τόμου Άντα Κάπολα και τον Ηλία Νικολακόπουλο. Οι τρεις συνομιλητές σκιαγραφούν την προσωπική και πολιτική διαδρομή του Μπάμπη Δρακόπουλου, από την μεσοπολεμική του ένταξη στο κομμουνιστικό κόμμα έως το τέλος της δεκαετίας του ’80 και την κατάρρευση του Τείχους και επισημαίνουν ιδιαίτερα τον καίριο ρόλο του στην ανανέωση της πολιτικής και των αριστερών ιδεών στη Μεταπολίτευση.

 

 

14η εκπομπή

Κυριακή 17 Ιανουαρίου, 13.00 - 14.00 Στο Κόκκινο 105,5

Λογοκρισία και Δημοκρατία, μετεμφυλιακό κράτος και Μεταπολίτευση

Συζητούν η Πηνελόπη Πετσίνη και η Αγγελική Χριστοδούλου

Η Αγγελική Χριστοδούλου συνομιλεί με την ιστορικό τέχνης Πηνελόπη Πετσίνη, με αφορμή το αφιέρωμα του πρόσφατου τεύχους (22) του περιοδικού Αρχειοτάξιο στη λογοκρισία. Συζητούν για την έννοια, τις μορφές και τους μηχανισμούς της λογοκρισίας στην ελληνική πραγματικότητα του 20^ου αιώνα και για τα λογοκριτικά φαινόμενα που δεν εφαρμόστηκαν μόνο σε αυταρχικά καθεστώτα, αλλά και σε συνθήκες κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Έχοντας ως πεδίο διερεύνησης δύο διαφορετικές περιόδους, τη μετεμφυλιακή Ελλάδα και τη Μεταπολίτευση συζητούν για τις θεσμικές και εξωθεσμικές εκφάνσεις του φαινομένου και επισημαίνουν ότι λογοκρισία δεν ασκούν μόνο οι θεσμοί και οι αρχές, αλλά δυνάμει κάθε ομάδα που διαθέτει εξουσία.

 

13η εκπομπή

Κυριακή 20 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Φουστανέλες, χλαμύδες και άλλες ιστορίες για τη συγκρότηση του εθνικού παρελθόντος

Συζητούν η Χριστίνα Κουλούρη και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

O Bαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τη Χριστίνα Κουλούρη, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της Φουστανέλες και χλαμύδες. Ιστορική μνήμη και εθνική ταυτότητα 1821-1930 (Αλεξάνδρεια 2020), για τη συγκρότηση του εθνικού παρελθόντος στον πρώτο αιώνα ζωής του ελληνικού κράτους. Οι λιθογραφίες, οι ζωγραφικοί πίνακες, οι αναβιώσεις του αρχαίου δράματος, οι επέτειοι και τα μνημεία αποτελούν την πρώτη ύλη μιας συζήτησης για το πως οι Νεοέλληνες εικονογράφησαν το εθνικό παρελθόν τους, πως συγκρότησαν την αυτοεικόνα τους και τις διαδρομές της μέσα στο χρόνο. Αναδεικνύοντας τη σημασία της Επανάστασης του 1821 ως κεντρικό μνημονικό γεγονός σε σύγκριση με την αρχαιότητα ή το Βυζάντιο, η συζήτηση επικεντρώνεται, τέλος, στους εορτασμούς της εν όψει και της επετείου των 200 χρόνων από την έναρξή της.

 

 

12η εκπομπή

Κυριακή 13 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

 

Οι Φιλέλληνες και η Επανάσταση του 1821: μία πολυσύνθετη σχέση

 

Συζητούν η Άννα Καρακατσούλη και ο Θανάσης Γάλλος

 

Ο Θανάσης Γάλλος συνομιλεί με την Άννα Καρακατσούλη, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, με αφορμή τη συμπλήρωση 200 ετών από την Επανάσταση του 1821, για το πολυδιάστατο φαινόμενο των Φιλέλληνων και του Φιλελληνισμού. Εκκινώντας από το βιβλίο της «Μαχητές της Ελευθερίας» και 1821 (Εκδόσεις Πεδίο, 2016). Η Ελληνική Επανάσταση στη διεθνική της διάσταση», συζητούν για τις ιδεολογικές ρίζες του Φιλελληνισμού, ανάμεσα στον Διαφωτισμό και τον Ρομαντισμό, για το πόσοι και ποιοι ήταν αυτοί οι ξένοι εθελοντές και γιατί η αλληλεπίδραση τους με τους Έλληνες ήταν τόσο δύσκολη. Συζητούν ακόμα για ποια ήταν η επιρροή και ο ρόλος των Φιλέλληνων στον Αγώνα, αναδεικνύονται κάποιες χαρακτηριστικές προσωπικότητες ξένων αγωνιστών αλλά και η αντίδραση της Δύσης σε αυτό το επαναστατικό ρεύμα. Τέλος, φωτίζεται και η άγνωστη πτυχή της επιρροής των ξένων αγωνιστών στην Ελλάδα του 1821, στη λογοτεχνία του φανταστικού.

 

 

11η εκπομπή

Κυριακή 6 Δεκεμβρίου, 13.00-14.00, Στο Κόκκινο 105,5

 

Δεκέμβρης ’08, δώδεκα χρόνια μετά

Συζητούν ο Κωστής Παπαϊωάννου και ο Μάνος Αυγερίδης

Ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με τον Κωστή Παπαϊωάννου, εκπαιδευτικό, επικεφαλής της οργάνωσης «Σημείο για την μελέτη και την αντιμετώπιση της ακροδεξιάς», με αφορμή τη 12η επέτειο από τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου και την εξέγερση που πυροδότησε. Εκκινώντας από τα συναισθήματα που γέννησε σε μεγάλο τμήμα της νεολαίας και της ελληνικής κοινωνίας η είδηση της δολοφονίας ενός 15χρονου παιδιού από αστυνομικούς τη νύχτα της 6ης Δεκέμβρη 2008 στα Εξάρχεια, συζητούν για τους τρόπους με τους οποίους εκφράστηκε το σύνθημα «ο Δεκέμβρης δεν ήταν απάντηση, ήταν ερώτηση», για τη σημασία και τις εκβολές του στην ταραχώδη δεκαετία της οικονομικής κρίσης. Στη διάρκεια μιας δεκαετίας κρίσης που συνεχίζεται παρά το ημερολογιακό της τέλος, ο κρατικός αυταρχισμός, η αστυνομική αυθαιρεσία, το έλλειμα επαρκούς ενημέρωσης, καθώς και η άνοδος της ακροδεξιάς, συνέβαλαν στον κίνδυνο διολίσθησης σε μια ανελεύθερη δημοκρατία. Νέο σταθμό αυτής της διαδρομής αποτελούν οι έκτακτες συνθήκες που επιβάλλει η πανδημία και ο τρόπος αντιμετώπισής της. Παράλληλα, οι πολιτικές, θεσμικές και κοινωνικές απαντήσεις που δόθηκαν στο πεδίο της προάσπισης της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων, φανέρωσαν ανεπάρκειες αλλά πέτυχαν και σημαντικές νίκες, με κορύφωση την έκβαση της δίκης της Χρυσής Αυγής.

 

10η εκπομπή

Κυριακή 29 Νοεμβρίου 13.00-14.00 στον 105,5 Στο Κόκκινο

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ανάμεσα στον μύθο και την ιστορία

Συζητούν ο Χρήστος Τριανταφύλλου και ο Μάνος Αυγερίδης

Ο Μάνος Αυγερίδης συζητά με τον διδάκτορα Ιστορίας Χρήστο Τριανταφύλλου για τις πολιτικές χρήσεις του Ελευθέριου Βενιζέλου και για τη συγκρότησή του ως εθνικού ηγέτη, από τον θάνατό του το 1936 μέχρι σήμερα. Αν και ο Βενιζέλος όσο ζούσε ήταν μια διχαστική προσωπικότητα, μετά τον θανατό του μετατράπηκε σταδιακά σε σύμβολο κοινής αποδοχής. Ήδη από την επαύριο του αποτυχημένου βενιζελικού κινήματος του 1935, σημειώθηκε η διαρραγή του βενιζελισμού και η διασπορά των στελεχών και των συμβόλων του σε όλες τις πολιτικές παρατάξεις. Ο ίδιος ο Βενιζέλος χρησιμοποιήθηκε από νωρίς ως σύμβολο σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα: ένα τμήμα του βενιζελισμού συμμάχησε με τη φιλοβασιλική Δεξιά, ένα άλλο με την ΕΑΜική Αριστερά, ενώ ένα τρίτο παρέμεινε στο Κόμμα Φιλελευθέρων και αποτέλεσε τον κορμό του μεταπολεμικού Κέντρου. Μετά την ανάδυση της εμφυλιοπολεμικής εθνικοφροσύνης και τη συμμαχία του Κέντρου με τη Δεξιά, ο Βενιζέλος χρησιμοποιήθηκε και πάλι ως εργαλείο ανασυγκρότησης των πολιτικών παρατάξεων. Κατέστη πρόγονος της δεξιάς εθνικοφροσύνης στη δεκαετία του 1950 και σύμβολο της αντιδεξιάς συσπείρωσης στη «σύντομη δεκαετία» του 1960. Ταυτόχρονα με τις πολιτικές του χρήσεις, εμφανίστηκε ένα ευρύ σώμα ιστοριογραφικών κειμένων που στόχευε στην ιστορικοποίηση της εποχής του, καθώς και μια σειρά από τελετουργίες και μνημεία αφιερωμένα σε αυτόν. Η εκδοχή που επικράτησε για τον Ελευθέριο Βενιζέλο στη Μεταπολίτευση ήταν κυρίως αυτή του Κέντρου, εκδοχή βάσει της οποίας κατέκτησε, τελικά, τη θέση του ως «εθνάρχης».

 

9η εκπομπή

Κυριακή 22 Νοεμβρίου 13.00-14.00 στον 105,5 Στο Κόκκινο

Η Θεσσαλονίκη των Εβραίων: Ιστορίες από το Μεσοπόλεμο 

Συζητούν ο Πάρις Παπαμίχος Χρονάκης και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Πάρι Παπαμίχο Χρονάκη (λέκτορα Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας στο Royal Holloway, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου) για την εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης και τη μετάβαση από το πολυεθνοτικό σύμπαν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον εθνικό κόσμο του ελληνικού κράτους. Με αφετηρία τη στιγμή της ένταξης, τον Οκτώβριο του 1912, αναδεικνύεται η καλειδοσκοπική διάσταση της μετάβασης: οι πολιτικές του ελληνικού κράτους έναντι του πολυεθνοτικού πληθυσμού της Μακεδονίας, τα αμφίσημα συναισθήματα και οι ποικίλες στρατηγικές προσαρμογής του εβραϊκού πληθυσμού της πόλης, αλλά και η ταξική και ιδεολογική του πολυμορφία. Η πυρκαγιά του 1917, οι σχέσεις μεταξύ Εβραίων πυροπαθών και χριστιανών προσφύγων, ο ελληνικός αντισημιτισμός, ο σιωνισμός και η ισχυρή εβραϊκή σοσιαλιστική παράδοση μας επιτρέπουν να ξανασκεφτούμε την ελληνική ιστορία από το όριο του συνόρου, από τα πέρα και από τα κάτω και να αναμετρηθούμε με το ερώτημα των διαδοχικών εμπειριών της απώλειας και του τραύματος που συνθέτουν τον ελληνικό εικοστό αιώνα Εβραίων και Χριστιανών.

 

8η εκπομπή

Κυριακή 15 Νοεμβρίου 13.00-14.00 στον 105,5 Στο Κόκκινο

Από την εξέγερση του Πολυτεχνείου στη μετάβαση στη δημοκρατία: 47 χρόνια μετά

 

Συζητούν ο Κωστής Κορνέτης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Κωστή Κορνέτη για την εξέγερση του Νοεμβρίου ΄73, τη θέση της στον διεθνή εξεγερσιακό χάρτη της δεκαετίας του ’60, τη μνήμη της, τις πολλαπλές αμφισβητήσεις της, αλλά και τη σημασία της για τη μετάβαση στη δημοκρατία. Εκκινώντας από την ελληνική περίπτωση οι δυο συνομιλητές, στέκονται στις αντίστοιχες εμπειρίες της Ισπανίας και της Πορτογαλίας εξετάζοντας ομοιότητες και διαφορές, συζητούν για την απονομή της δικαιοσύνης και την κάθαρση, καθώς και την κριτική που ασκείται σήμερα στις διαδικασίες μετάβασης μέσα από το πρίσμα της οικονομικής κρίσης.

  

7η εκπομπή

Κυριακή 8 Νοεμβρίου 13.00-14.00 στον 105,5 Στο Κόκκινο

Διαβάζοντας την Επανάσταση του 1821, 200 χρόνια μετά

 

Συζητούν ο Παντελής Μπουκάλας και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Παντελή Μπουκάλα για την Επανάσταση του 1821, με αφορμή τις προετοιμασίες για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την έναρξή της. Η πρόσφατη επανέκδοση απομνημονευμάτων αγωνιστών της Επανάστασης, ο λόγος και οι αφηγήσεις τους αλλά και οι προσδοκίες και οι στρατηγικές των συγγραφέων τους συμπλέκονται με τα δημοτικά, κλέφτικα και ιστορικά, τραγούδια σε μια συζήτηση για τις εμπειρίες των ανθρώπων του Αγώνα, αλλά και τους μύθους, με τους οποίους επενδύθηκαν μέσα στον χρόνο.

 

6η εκπομπή

Κυριακή 1η Νοεμβρίου 13.00-14.00 στον 105,5 Στο Κόκκινο

Η χιπ χοπ μουσική από τα κινήματα της δεκαετίας του 1960 στο Black Lives Matter

Συζητούν ο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου και ο Χρήστος Τριανταφύλλου 

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον δημοσιογράφο Αλέξανδρο Παπαγεωργίου για την ιστορική πορεία της χιπ χοπ μουσικής και για την πολιτική της επικαιρότητα στο σήμερα. Η χιπ χοπ έχει τις ρίζες της στις μαύρες κοινότητες της Νέας Υόρκης στα τέλη της δεκαετίας του 1960, συνδεδεμένη άμεσα με τις κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις. Στη δεκαετία του 1980, τη λεγόμενη «χρυσή εποχή» του είδους, η χιπ χοπ συγκροτεί τους βασικούς μουσικούς και θεματικούς της άξονες, για να φτάσει τελικά σε μαζικά ακροατήρια στη δεκαετία του 1990 και να γίνει το πιο δημοφιλές είδος μουσικής. Ταυτόχρονα με την προβολή της προσωπικής επιτυχίας και του πλουτισμού, όμως, ένα τμήμα των καλλιτεχνών της χιπ χοπ διατηρεί έναν σαφή πολιτικό προβληματισμό, συνδεδεμένο με ζητήματα φυλετικά, ταξικά και έμφυλα. Αυτό φάνηκε και πρόσφατα με την έκρηξη του κινήματος Black Lives Matter και την ενεργό συμμετοχή πολλών καλλιτεχνών της χιπ χοπ σε αυτό. Στην Ελλάδα η χιπ χοπ συνδέθηκε τόσο με κινήματα αμφισβήτησης όσο και με έντονες εμπορικές στρατηγικές, αν και απουσίασε το ζήτημα της φυλής, ενώ ήταν και είναι πολύτιμος ο αντιφασιστικός του χαρακτήρας ειδικά κατά τα τελευταία χρόνια, όπως έγινε σαφές και από την περίπτωση του Παύλου Φύσσα και της συσπείρωσης πολλών καλλιτεχνών στο αντιφασιστικό κίνημα.

 

5η εκπομπή

Κυριακή 25 Οκτωβρίου 13.00-14.00 στον 105,5 Στο Κόκκινο

Πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή: μία ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου

 

Συζητούν ο Αλέκος Λάμπρου και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον ιστορικό Αλέκο Λάμπρου γύρω από την έρευνά του σχετικά με την προσφυγική μετακίνηση από την Ελλάδα στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η πείνα, οι διώξεις και ο φόβος οδήγησαν χιλιάδες ανθρώπους -άνδρες και γυναίκες- ιδίως από τη Θράκη και τα νησιά του Αιγαίου στην απόφαση να αναζητήσουν καταφύγιο στην Τουρκία. Ξεδιπλώνοντας τη διαδρομή τους αναδεικνύεται ένας ελληνικός προσφυγικός χάρτης που εκτείνεται από τους σταθμούς υποδοχής στα τουρκικά παράλια έως την Κύπρο και τα στρατόπεδα προσφύγων στη Συρία, την Αίγυπτο, την Παλαιστίνη και την Αφρική. Με αφετηρία τη συναρπαστική μετακίνηση των ανθρώπων στο χώρο έχουμε τη δυνατότητα να ξανασκεφτούμε γύρω από τη διέλευση των συνόρων, την υπέρβαση την ορίων, τη διαπλοκή της ελληνικής διασπορικής/προσφυγικής γεωγραφίας με την αποικιακή γεωγραφία και τις πολυάριθμες προσφυγικές ιστορίες που συνθέτουν τη μεγάλη εικόνα του πολέμου.

 

4η εκπομπή

Κυριακή 18 Οκτωβρίου 13.00-14.00 στον 105,5 Στο Κόκκινο

Υπόθεση Ζακ: ομοφοβία, περιθωριοποίηση και πολιτικές σεξουαλικότητας

Συζητούν ο Κώστας Γιαννακόπουλος και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Κώστα Γιαννακόπουλο με αφορμή την έναρξη της δίκης για τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου. Μέσα από τη συζήτηση ανοίγουν μια σειρά θεματικές που εκκινούν από την υπόθεση του Ζακ αλλά επιχειρούν να διερευνήσουν μια σειρά από ζητήματα γύρω από τις πολιτικές της σεξουαλικότητας στη μεταπολεμική Ελλάδα: οι διαφορετικές μορφές ομοφυλοφιλίας στο παρελθόν και στο παρόν, η ιστορία της βίας και της ομοφοβίας, ο νεοφιλελευθερισμός και οι πολιτικές ενσωμάτωσης της ομοφυλοφιλίας, η περιθωριοποίηση και το queer/κουίρ κίνημα στην Ελλάδα, η νομική αναγνώριση και η δικαιοσύνη, η Αριστερά και η στάση της απέναντι στην ομοφυλοφιλία, το κίνημα για τον Ζακ και την ετεροκανονικότητα.

 

3η εκπομπή

Κυριακή 11 Οκτωβρίου 13.00-14.00 στον 105,5 Στο Κόκκινο

Δικαιοσύνη: Η επόμενη μέρα της δίκης της Χρυσής Αυγής

 

Συζητούν ο Βασίλης Παπαστεργίου και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Βασίλη Παπαστεργίου, δικηγόρο και αντιπρόεδρο της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, για την επόμενη μέρα της δίκης της Χρυσής Αυγής. Η απόφαση της 7ης Οκτωβρίου έθεσε οριστικά τέλος στη δράση της εγκληματικής οργάνωσης. Ανήκει πλέον η Χρυσή Αυγή στην ιστορία; Και αν ναι, τι περιμένει τους πρωταγωνιστές της; Η αποκωδικοποίηση της απόφασης διαπλέκεται με το αίτημα της απόδοσης δικαιοσύνης, της ιστορικής αποτίμησης της επιρροής της Χρυσής Αυγής στην ελληνική κοινωνία και το σύνθετο ζήτημα της σχέση μεταξύ του αντιφασιστικού κινήματος και της ποινικής δίωξης της νεοναζιστικής οργάνωσης. 

 

2η εκπομπή

Κυριακή 3 Οκτωβρίου 13.00-14.00 στον 105,5 Στο Κόκκινο

Χρυσή Αυγή: η ώρα της απόφασης

Συζητούν ο Πολυμέρης Βόγλης και ο Στρατής Μπουρνάζος

Ο Στρατής Μπουρνάζος συζητά με τον αναπληρωτή καθηγητή Ιστορίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Πολυμέρη Βόγλη για την ακροδεξιά και τον νεοναζισμό στην Ελλάδα, ενόψει δικαστικής απόφασης για τη Χρυσή Αυγή. Συνομιλούν για την ιστορία της ακροδεξιάς στην Ελλάδα και τη διάχυσή της στην κοινωνία. Σκιαγραφούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Χρυσής Αυγής, ως κληρονόμου της ακροδεξιάς αλλά και ταυτόχρονα ως γέννημα της οικονομικής κρίσης, φτάνοντας στην Τετάρτη 7 Οκτωβρίου και στην ανακοίνωση της απόφασης του δικαστηρίου σε μία από τις πιο σημαντικές δίκες της Μεταπολίτευσης.

 

1η εκπομπή

Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 13.00-14.00 στον 105,5 Στο Κόκκινο

Τα προσφυγόπουλα και η ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία

Συζητούν η Αλεξάνδρα Ανδρούσου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Αλεξάνδρα Ανδρούσου για την πρόσφατη προσφυγική κρίση και τα προσφυγόπουλα.  Συζητούν για το τι είναι ένα παιδί πρόσφυγας και ποιες είναι οι δυσκολίες για την ένταξή του στην ελληνική κοινωνία. Σκιαγραφούν ένα σύνθετο και πολυεπίπεδο πεδίο, εντός του οποίου μπλέκονται κρατικοί φορείς, εκπαιδευτικοί  θεσμοί, τοπικές κοινωνίες. Ξεκινώντας από τα παιδιά στον Ελαιώνα και τις αρχικά επιτυχημένες προσπάθειες για την ένταξη των προσφυγόπουλων στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, αναφέρονται στην σημερινή τραγική κατάσταση, όπως ορίζεται από την πανδημία, την υπερσυσσώρευση των προσφύγων στα στρατόπεδα, αλλά και την αδιαφορία των υπευθύνων να προχωρήσουν σε λύσεις που θα υποστηρίζουν την ένταξη των αναγνωρισμένων προσφύγων.

 

 

 

σε συνεργασία με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας

Ιστορική επιμέλεια - παρουσίαση: Μάνος Αυγερίδης, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Κωστής Καρπόζηλος, Χρήστος Τριανταφύλλου

Μουσική επιμέλεια: Νίκος Θεοδωρόπουλος, Ηρώ Κουμεντάκου, Θανάσης Μήνας, Γιάννης Παπακονδύλης

Οργάνωση παραγωγής: Ιωάννα Βόγλη

 

Από την Κυριακή 2 Οκτωβρίου και κάθε Κυριακή 13:00 - 14:00 το μεσημέρι Στο Κόκκινο 105,5 

Πως ξαναδιαβάζουμε το παρελθόν την εποχή της κρίσης; Πως επιστρέφουμε στα ορόσημα με τα οποία οι άνθρωποι σημάδεψαν την ιστορική διαδρομή τους, την ώρα που ένας ολόκληρος κόσμος αλλάζει;
Πως ξαναβλέπουμε τους μύθους και τις πραγματικότητες του χθες με βάση τις νέες βεβαιότητες του σήμερα;

Η Ιστορία στο Κόκκινο επιθυμεί να συνομιλήσει για το χθες με σύγχρονους επιστήμονες και νέες οπτικές. Εστιασμένη κατά κύριο λόγο στον ταραγμένο 20ό αιώνα, την εποχή των άκρων και με αφορμή σημαντικές ιστορικές επετείους επιχειρεί να αναδείξει μια σειρά από άξονες που διέτρεξαν την πρόσφατη ελληνική ιστορία: από το κίνημα στο Γουδί έως και τη Μεταπολίτευση, από τη σταφιδική κρίση των αρχών του αιώνα έως το επισιτιστικό πρόγραμμα του ΕΑΜ, από το δημοτικιστικό κίνημα στην καθιέρωση του μονοτονικού. Ο στόχος είναι να μιλήσουμε για το παρελθόν ξεφεύγοντας από στερεότυπες εικόνες και έτοιμα σχήματα, να επεξεργαστούμε το παρελθόν ώστε να κατανοήσουμε το σήμερα. Η διαδρομή αυτή θα γίνει με τη συνεργασία των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, τόσο στην επιλογή των θεματικών και των συνομιλητών, όσο και με τη χρήση των μοναδικών αρχειακών και έντυπων συλλογών τους για τον 20ό αιώνα.

 

26η εκπομπή

Κυριακή 30 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Οι άλλοι αποικιοκράτες: Οι ιστορίες της πορτογαλικής και της βελγικής αποικιοκρατίας στην Αφρική

Συζητούν η Κλεονίκη Αλεξοπούλου και ο Θανάσης Γάλλος

Ο ιστορικός Θανάσης Γάλλος συζητά με την Κλεονίκη Αλεξοπούλου, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στην οικονομική ιστορία και διδάσκουσα ιστορία της αποικιοκρατίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, για τις λιγότερο γνωστές αποικιοκρατικές δυνάμεις της Πορτογαλίας και του Βελγίου στην Αφρική. Για το πως οι Πορτογάλοι κατόρθωσαν να είναι οι πρώτοι αποικιοκράτες και οι τελευταίοι που εγκατέλειψαν τις αποικίες τους αλλά και το τι σημαίνει η συγκρότηση των αποικιακών κρατών. Γιατί είναι ιδιαίτερη η περίπτωση του Βελγικού Κονγκό μέχρι τις αρχές του 20^ου αιώνα; Ποιες είναι οι διαφορές των Πορτογαλικών αποικιών από τις Βρετανικές και τις γαλλικές όσον αφορά τις δημόσιες επενδύσεις και τις κοινωνικές υπηρεσίες; Πως εξελίσσονται στο χρόνο οι σχέσεις μεταξύ της μητρόπολης και των αποικιών της; Ποιες είναι οι συνθήκες εργασίας για τους ντόπιους πληθυσμούς και τι σημαίνει στην πράξη η κατάργηση της δουλείας και η καταναγκαστική εργασία; Τέλος, συζητούν για την τομή της ανεξαρτησίας των κρατών της Αφρικής τις δεκαετίες του '60 και του '70. Αποτελεί απόλυτη τομή ή υπάρχουν συνέχειες, ενδεχομένως υπόγειες; Και αν υπάρχουν, σήμερα μπορούμε να μιλάμε για την ύπαρξη αποικιών;

 

25η εκπομπή

Κυριακή 23 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ιστορικοί και μάρτυρες: βαίνοντας προς τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης

Συζητούν ο Αντώνης Λιάκος και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Αντώνη Λιάκο, ο οποίος καταθέτει τη μαρτυρία του για το πώς βίωσε τη Μεταπολίτευση του 1974 και ερμηνεύει τα γεγονότα σχεδόν 50 χρόνια αργότερα. Ο Αντώνης Λιάκος μιλά ως μάρτυρας των γεγονότων και αναδεικνύει τις ποικίλες αντιλήψεις του ίδιου και της κοινωνίας στη συγκυρία της μεταβολής του 1974, η οποία βιώθηκε ως ιστορική τομή και δημιούργησε νέους ορίζοντες προσδοκιών. Έκτοτε, διεξάγεται διαρκώς μια μεγάλη συζήτηση για τα όρια της Μεταπολίτευσης, το περιεχόμενο του όρου και το τέλος της, αφορώντας ουσιαστικά τις προσδοκίες και τις αξίες της ελληνικής κοινωνίας γι’ αυτή την μεγάλη περίοδο δημοκρατικής συνείδησης. Η συναστρία επετείων του διαστήματος 2021-2024 (1821, Μικρασιατική Καταστροφή, Μεταπολίτευση) προσφέρει το πλαίσιο για μια αναδίφηση της ελληνικής ιστορίας και του πώς την αντιλαμβανόμαστε σήμερα, δίνοντας νέο περιεχόμενο στα γεγονότα του παρελθόντος. Έτσι, οι ιστορικές επέτειοι έχουν μια αυτονομία από τα γεγονότα στα οποία αναφέρονται και χρήζουν συστηματικής προσοχής, ώστε να αναπλαισιωθεί το παρελθόν στις ευαισθησίες του παρόντος.

24η εκπομπή

Κυριακή 9 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ελλάδα και Δυτική Γερμανία: αναζητώντας το ευρωπαϊκό μέλλον μετά τον πόλεμο 

Συζητούν ο Χρήστος Τσάκας και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συζητά με τον Χρήστο Τσάκα, ιστορικό και Jean Monnet Fellow στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Με το βλέμμα στην Ευρώπη: οι ελληνογερμανικές σχέσεις μετά τον πόλεμο (1953-1981) (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2023).

Οι ελληνογερμανικές σχέσεις μετά τον πόλεμο σκιάζονταν από την εμπειρία της Κατοχής και την ίδια στιγμή συγκροτήθηκαν πάνω στα μεγάλα ερωτήματα της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης και της επιδίωξη μίας νέας αναπτυξιακής εποχής. Πολιτικοί, επιχειρηματίες, ισχυρά οικονομικά συμφέροντα και κοινωνικές ανησυχίες συντέλεσαν στην ανάπτυξη διακρατικών σχέσεων και στην αναζήτηση μορφών συνεργασίας που συνδέθηκαν στο περάσμα του χρόνου με το ζητούμενο της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η πορεία αυτή μας υπενθυμίζει τα πυκνά νήματα που συνδέουν τις επικράτειες της πολιτικής και της οικονομίας, τα ανοιχτά ερωτήματα της μεταπολεμικής μετάβασης και την ανάγκη να ξανασκεφτούμε γύρω από τα πολλαπλά περιεχόμενα της έννοιας του εξευρωπαϊσμού. 

 

23η εκπομπή

Κυριακή 2 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ηλίας Νικολακόπουλος: μια τόσο ισχυρή απουσία

Συζητούν ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Με αφορμή τη συμπλήρωση ενός χρόνου από τον θάνατο του Ηλία Νικολακόπουλου ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Κωνσταντίνο Τσουκαλά για τον σπουδαίο πολιτικό επιστήμονα και ιστορικό. Η προσωπική και ακαδημαϊκή του διαμόρφωση, η σχέση με την πολιτική και την Αριστερά, το ισχυρό και καινοτόμο επιστημονικό του στίγμα, η συμβολή του στα ΑΣΚΙ, η αποτίμηση της συνολικής παρουσίας του αποτελούν ορισμένους από τους κόμβους μιας συζήτησης αφιερωμένης σε ένα πρόσωπο αλλά στην πραγματικότητα σε μια ολόκληρη εποχή.

 

22η εκπομπή

Κυριακή 26 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Όλα όσα θα θέλατε να γνωρίζετε για την Επανάσταση του 1821…

Συζητούν ο Χρήστος Λούκος και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Χρήστο Λούκο, ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Μια σύντομη ιστορία της ελληνικής Επανάστασης (Θεμέλιο, 2022) για το 1821.

Γιατί Επανάσταση και όχι πόλεμος; Γιατί το 1821 και όχι πριν;  Τι σήμαιναν οι εμφύλιοι πόλεμοι; Πως ζούσαν στα χρόνια της Επανάστασης; Γιατί η περίοδος του Καποδίστρια πρέπει να θεωρείται μέρος της Επανάστασης; Οι δυο ιστορικοί συζητούν για την Επανάσταση επιχειρώντας να σκιαγραφήσουν τα βασικά χαρακτηριστικά της με βάση τις σημερινές γνώσεις και θεωρήσεις των γεγονότων.

 

21η εκπομπή

Κυριακή 19 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ανακαλύπτοντας μια άλλη Αμερική

Συζητούν ο Κωστής Καρπόζηλος και ο Μάνος Αυγερίδης

Ο Μάνος Αυγερίδης συζητά με τον διευθυντή των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, Κωστή Καρπόζηλο, με αφορμή την ξενόγλωσση έκδοση του βιβλίου του Κόκκινη Αμερική. Έλληνες μετανάστες και το όραμα ενός Νέου Κόσμου, 1900-1950 (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2017) με τίτλο Red America. Greek Communists in the United States, 1920-1950 (Berghahn Books, 2023). Η ιστορία της συγκρότησης ενός δυναμικού κομμουνιστικού κινήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, κινητήριος μοχλός του οποίου υπήρξαν μέλη των μεταναστευτικών κοινοτήτων, μεταξύ των οποίων και της ελληνικής, διευρύνει τη συζήτηση σχετικά με τους έλληνες μετανάστες, τις μεταναστευτικές κοινότητες και τη σχέση τους με χειραφετητικά κινήματα, καθώς και τις πολλαπλές διαδρομές της ενσωμάτωσης.

Επιπλέον, μας αποκαλύπτει μια άλλη Αμερική, πολύ διαφορετική από τις κυρίαρχες αντιλήψεις γι’ αυτήν που έχουν διαμορφωθεί κυρίως από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Η σκιαγράφηση των βασικών σταθμών και της κληρονομιάς της ιστορίας των ελλήνων κομμουνιστών στις ΗΠΑ, οδηγεί τη συζήτηση και στο νέο βιβλίο του Κωστή Καρπόζηλου για την διεθνική διάσταση της ιστορίας του ελληνικού κομμουνισμού, το οποίο θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Αντίποδες.

 

20η εκπομπή

Κυριακή 12 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ο «κεντρικός επεξεργαστής» του κρατικού μηχανισμού: Η ιστορία της Αστυνομίας Πόλεων από τον Μεσοπόλεμο στη Μεταπολίτευση

Συζητούν ο Αχιλλέας Φωτάκης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον ιστορικό Αχιλλέα Φωτάκη με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Αστυνομία Πόλεων. Τα πρώτα βήματα στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου (Εκδόσεις Θεμέλιο, 2022). Η σύγχρονη εκδοχή του αστυνομικού θεσμού συνδέεται με μια σειρά από μεγάλες διεθνείς ιστορικές μεταβολές του 19ου και του 20ού αιώνα, λαμβάνοντας την πιο διάσημη εκδοχή του στη Μητροπολιτική Αστυνομία του Λονδίνου στις αρχές του 19ου αιώνα. Στην Ελλάδα η Αστυνομία Πόλεων οργανώθηκε από μια βρετανική αποστολή, μετά από πρόσκληση της κυβέρνησης Ελ. Βενιζέλου το 1918 και σε στενή σύνδεση με το λεγόμενο «εκσυγχρονιστικό» πρόταγμα της τελευταίας. Η Αστυνομία Πόλεων ανέπτυξε μια σειρά από δράσεις, πρακτικές και θεσμικές πρωτοβουλίες, διαχωριζόμενη από τη στρατιωτικού τύπου Χωροφυλακή και σε διαρκή αντιπαλότητα με αυτήν. Δρώντας στο πλαίσιο της επέκτασης της κεντρικής εξουσίας στην επικράτεια της χώρας και στον δημόσιο χώρο, η Αστυνομία Πόλεων αξιοποίησε μια σειρά από τεχνικές διαχείρισης πληροφοριών σχετικά με τη συγκρότηση και την επεξεργασία της έννοιας της εγκληματικότητας και της θεσμικής μνήμης του κράτους. Η προσέγγιση των εσωτερικών μηχανισμών και της κοσμοαντίληψης των αστυνομικών θεσμών προσφέρει μια πληρέστερη κατανόησή τους, οδηγώντας, τελικά, και σε μια καλύτερη κατανόηση του ελληνικού 20ού αιώνα, ο οποίος χαρακτηρίστηκε σε σημαντικό βαθμό από την παρουσία και τη δράση πληθώρας αστυνομικών και κατασταλτικών πολιτικών.

 

19η εκπομπή

Κυριακή 26 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Σύνθετοι κόσμοι: η ιστορία ενός έρωτα στα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας

Συζητούν ο Δημήτρης Ινδαρές και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Τι σχέση έχει ένα δημοτικό τραγούδι με έναν καμένο πύργο, τον έρωτα μιας Χριστιανής προς έναν Οθωμανό, ένα ορεινό χωριό, δυο κατάρες και μια επανάσταση; Ο Bαγγέλης Kαραμανωλάκης συζητά με τον Δημήτρη Ινδαρέ για το βιβλίο του Λενάκι, δυο φωτιές και δυο κατάρες. Με αφορμή ένα δημοτικό τραγούδι του Μοριά (Εστία, 2021). Συζητούν για την ηρωίδα ενός δημοτικού τραγουδιού και ξεφυλλίζουν μαζί τις σελίδες ενός βιβλίου που μιλάει για τον έρωτα, την απουσία αλλά και τον τρόπο που επιστρέφει κανείς στις ρίζες του, αναζητώντας τις απαντήσεις του σήμερα στις αβεβαιότητες του χθες.

 

18η εκπομπή

Κυριακή 19 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

«Scream for me Athens»: Μισός αιώνας heavy metal μουσικής, από το Birmingham στην Ελλάδα

Συζητούν ο Κώστας Χρονόπουλος και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον διευθυντή του περιοδικού Metal Hammer & Heavy Metal, Κώστα Χρονόπουλο, για την ιστορία της heavy metal μουσικής. Μετρώντας πάνω από μισό αιώνα ζωής, το είδος αυτό γεννήθηκε το 1970 στη Μεγάλη Βρετανία στο πλαίσιο των πειραματισμών της εποχής, και προσέφερε μια εντελώς διαφορετική μουσική και αισθητική προσέγγιση στον ευρύτερο χώρο του rock. Η πολυσυλλεκτικότητα του είδους, η προσαρμοστικότητά του στην υιοθέτηση στοιχείων από άλλα είδη, καθώς και η ενδελεχής ενασχόληση των ακροατών του, συνέβαλαν στη μακροζωία του metal και στην άνθισή του έως σήμερα. Στην Ελλάδα, κάποιες πρώτες κυκλοφορίες κατά τη δικτατορία δεν μπόρεσαν να διαδοθούν ευρύτερα, οπότε η ιστορία του είδους ξεκίνησε ουσιαστικά στη Μεταπολίτευση, στο πλαίσιο της άνθισης ποικίλων νέων πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών κινημάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, το Metal Hammer, που εμφανίστηκε στη χώρα το 1984 και μετρά ήδη 458 τεύχη, ήταν και είναι ένα από τα βασικά συστατικά της συγκρότησης της ελληνικής metal κοινότητας, αποτελώντας πλέον το μόνο έντυπο περιοδικό που αφορά το συγκεκριμένο μουσικό είδος.

 

17η εκπομπή

Κυριακή 12 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Η Ιστορία μάς αφορά

Συζητούν ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητούν για το φεστιβάλ των ΑΣΚΙ και τις προοπτικές που ανοίγονται για μια ανανεωμένη συζήτηση γύρω από τη δημόσια ιστορία. Η μεγάλη συμμετοχή στο φεστιβάλ πυροδοτεί μια αναδρομή στην ιστορία τους και το ρόλο τους στη διαμόρφωση της σύγχρονης ιστορικής και ιστοριογραφικής συζήτησης.

 

 

16η εκπομπή

Κυριακή 5 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Η Ιστορία μάς αφορά! Γιορτάζοντας τα 30ά γενέθλια των ΑΣΚΙ με ένα φεστιβάλ

Συζητούν ο Μάνος Αυγερίδης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον ιστορικό, συνεργάτη των ΑΣΚΙ και συντονιστή του δεκαήμερου Φεστιβάλ Ιστορίας, Μάνο Αυγερίδη. Από την ίδρυσή τους το 1992 μέχρι σήμερα, τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας αποτελούν πολλά πράγματα ταυτόχρονα: πρωτίστως ένα αρχείο, όπου φυλάσσονται εκατομμύρια τεκμήρια για τη σύγχρονη ελληνική πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική ιστορία, με έμφαση στην Αριστερά και στα κοινωνικά κινήματα· έναν ερευνητικό φορέα, όπου εκπονείται υψηλού επιπέδου έρευνα γύρω από ένα ευρύ φάσμα θεμάτων της ιστορίας και της πολιτικής επιστήμης· έναν πολιτιστικό οργανισμό, ο οποίος έχει ως διαρκές διακύβευμα την ανοιχτότητα της γνώσης και τη διάχυσή της στην κοινωνία μέσα από πληθώρα δράσεων. Πάνω σε αυτή τη βάση διεξάγεται στο Φεστιβάλ Ιστορίας των ΑΣΚΙ, από τις 9 έως τις 19 Φεβρουαρίου 2023, με βασική μέριμνα να προβληθεί μια εκδοχή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας όπου τονίζονται τα ανοιχτά ενδεχόμενα, η συμμετοχικότητα, η συμπεριληπτικότητα και η συλλογική δράση. Μέσα από συζητήσεις, εκθέσεις, ιστορικούς περιπάτους, προβολές και εργαστήρια, τα ΑΣΚΙ γιορτάζουν τα 30 χρόνια από την ίδρυσή τους και ταυτόχρονα προτείνουν νέους τρόπους προσέγγισης και ερμηνείας του παρελθόντος, δείχνοντας έμπρακτα ότι, όντως, «η ιστορία μάς αφορά».

 

15η εκπομπή

Κυριακή 29 Ιανουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Η δεύτερη ζωή της Εθνικής Αντίστασης

Συζητούν η Μάγδα Φυτιλή, η Ελένη Κούκη και η Αγγελική Χριστοδούλου

Η Αγγελική Χριστοδούλου συζητά με τις ιστορικούς Μάγδα Φυτιλή, ερευνήτρια στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης και διδάσκουσα στο ΕΑΠκαι Ελένη Κούκη, συνεργάτρια του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας και διδάσκουσα στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Δημόσια Ιστορία του ΕΑΠ, με αφορμή την πρόσφατη έκδοση μαζί με τον ιστορικό και συνεργάτη των ΑΣΚΙ Μάνο Αυγερίδη του βιβλίου τους Η δεύτερη ζωή της Εθνικής Αντίστασης, πρακτικές αναγνώρισης και αποκλεισμού 1944 – 2006 (Θεμέλιο, 2022). Το βιβλίο, καρπός ενός μεγάλου ερευνητικού προγράμματος, εξετάζει τις πρακτικές αναγνώρισης από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια έως και τις σχετικά πρόσφατες νομοθετικές αποφάσεις αναδεικνύοντας τις διαφορετικές ζωές της εθνικής αντίστασης. Οι δύο ιστορικοί αναλύουν στην Ιστορία στο Κόκκινο τη σημασία και τις διαφορετικές διαδικασίες αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης σε συμβολικό και πρακτικό επίπεδο, τις εντάξεις και τους αποκλεισμούς αλλά και τις ανάλογες εντάσεις και ιδεολογικές φορτίσεις που δημιουργούσε μέσα στο χρόνο το αίτημα της αναγνώρισης.

 

14η εκπομπή

Κυριακή 22 Ιανουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Το περιοδικό «Τα Ιστορικά»

Συζητούν η Πόπη Πολέμη, ο Νίκος Ποταμιάνος και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συζητά με τους ιστορικούς Πόπη Πολέμη, επιμελήτρια και γραμματέα σύνταξης του περιοδικού, και τον Νίκο Ποταμιάνο, ερευνητή στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Ερευνών του ΙΤΕ, με αφορμή τα 40 χρόνια ζωής και τα 75 τεύχη των Ιστορικών. Το περιοδικό, που βραβεύτηκε από την Ακαδημία τον περασμένο Δεκέμβριο, πρωτοκυκλοφόρησε το 1983 από τον εκδοτικό Οίκο Μέλισσα, με πρωτοβουλία του Σπύρου Ασδραχά, του Φίλιππου Ηλιού και του Βασίλη Παναγιωτόπουλου. Η επέτειος, αλλά και η ψηφιοποίηση των πρώτων 60 τευχών που σχεδιάζεται σύντομα να αναρτηθεί στον ιστότοπο των ΑΣΚΙ καθώς και το αφιέρωμα του τελευταίου τεύχους που τιτλοφορείται «Διάλογος για πρόσφατες ιστορίες της νεότερης Ελλάδας», το οποίο επιμελήθηκαν η Δήμητρα Λαμπροπούλου και ο Νίκος Ποταμιάνος, δίνουν την ευκαιρία στους τρεις ιστορικούς, που μετέχουν όλοι στην επιστημονική επιτροπή των Ιστορικών, να συζητήσουν για τη διαδρομή του περιοδικού και για την ελληνική ιστοριογραφία την οποία εξαρχής Τα Ιστορικά αποσκοπούσαν να ανανεώσουν, και τώρα, επιμένοντας σε μια κριτική επαναπροσέγγιση, φιλοδοξούν να πλουτίσουν.

 

13η εκπομπή

Κυριακή 15 Ιανουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Η δικτατορία στη Θεσσαλονίκη: αντίσταση και νεολαία

Συζητούν ο Χρίστος Ζαφείρης και η Ελένη Πασχαλούδη

Η Ελένη Πασχαλούδη συνομιλεί αυτή την Κυριακή με τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Χρίστο Ζαφείρη. Ο Χρίστος Ζαφείρης δούλεψε επί σειρά ετών εργάστηκε στις εφημερίδες Θεσσαλονίκη, Εγνατία, Βήμα, Νέα και στον Αγγελιοφόρο της Κυριακής. Εργάστηκε επίσης στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο με εκπομπές λόγου και ντοκιμαντέρ. Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων ιστορικής έρευνας τα οποία επικεντρώνονται στη Θεσσαλονίκη και την ιστορία της. Θέμα της εκπομπής είναι η περίοδος της δικτατορίας κατά την οποία ο Χρίστος Ζαφείρης αρθρογραφούσε στην εφημερίδα Θεσσαλονίκη για φοιτητικά θέματα. Hεπαγγελματική του ιδιότητα και το ανήσυχο πνεύμα του, του επέτρεψαν μοναδικές προσβάσεις στους φοιτητικούς συλλόγους και στους χώρους της νεολαίας. Με οδηγό τη μνήμη και τη εμπειρία του προσκεκλημένου συζητούνται ο ζόφος του καθεστώτος, οι αντιστασιακές οργανώσεις και το φοιτητικό κίνημα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην κατάληψη του Πολυτεχνείου της Θεσσαλονίκης αλλά και στις συνθήκες που επικράτησαν στην πόλη μετά το πραξικόπημα του Ιωαννίδη και κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών της Μεταπολίτευσης.

 

12η εκπομπή

Κυριακή 18 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

1821, αναζητώντας τον γυναικείο λόγο

Συζητούν ο Δημήτρης Δημητρόπουλος και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συνομιλεί με τον Δημήτρη Δημητρόπουλο, διευθυντή ερευνών στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Λόγος γυναικών; Δέκα στιγμιότυπα από τα χρόνια της ελληνικής επανάστασης (Αντίποδες, 2022). Το βιβλίο αφορά δέκα ιστορίες γυναικών που στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης απευθύνονται στις επαναστατικές αρχές υποβάλλοντας κάθε λογής αιτήματα. Οι δυο ιστορικοί συζητούν για αυτές τις ανώνυμες γυναίκες της Επανάστασης, τις αόρατες πρωταγωνίστριές της και αναφέρονται στις ιστορίες τους, επιχειρώντας να ιχνηλατήσουν τη διαδρομή τους σε μια εποχή συγκλονιστικών ανατροπών και μετάβασης από την αυτοκρατορία στο εθνικό κράτος.

 

11η εκπομπή

Κυριακή 11 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Μακεδονικό ζήτημα: από την Οθωμανική αυτοκρατορία στην επικράτεια των βαλκανικών εθνικισμών

Συζητούν ο Τάσος Κωστόπουλος και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Τάσο Κωστόπουλο (δημοσιογράφο στην Εφημερίδα των Συντακτών και ιστορικό στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών) με αφορμή το βιβλίο του Εθνικά Κόμματα και πρώιμος Μακεδονισμός: η πολιτική και κοινωνική διάσταση της εθνικής διαπάλης στην ύστερη Οθωμανική Αυτοκρατορία (Βιβλιόραμα, 2022). 

Μελετώντας τις εθνικές ιστοριογραφίες του 20ου αιώνα γίνεται εύκολα ορατή η διαρκής υπαγωγή της ιστορικής διαδρομής του Μακεδονικού ζητήματος στις εθνικές προτεραιότητες των ανταγωνιστικών βαλκανικών κρατών. Αν ακολουθήσουμε όμως ένα άλλο νήμα, αυτό που επιμένει στην κοινωνική και πολιτική διαμόρφωση των εθνικών ταυτοτήτων στην Οθωμανική Μακεδονία η εικόνα αλλάζει: σχέδια και οραματισμοί για τη διατήρηση, τη μετεξέλιξη ή τη διάλυση της Αυτοκρατορίας διαπλέκονται με κοινωνικές και πολιτικές αναζητήσεις, τον τρόπο κατανόησης του αυτοκρατορικού παρόντος και τη μεγάλη μεταβολή της πρόσδεσης των εθνοτικών ταυτοτήτων σε αντίστοιχα εθνικά κέντρα. Στο έδαφος αυτό, η Οθωμανική Μακεδονία μετατρέπεται σε ένα δυναμικό πεδίο της ανάδυσης και κατασκευής των σύγχρονων εθνικισμών. 

 

10η εκπομπή

Κυριακή 4 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Άρνηση στράτευσης: αντιμιλιταρισμός και κοινωνικά κινήματα στη Μεταπολίτευση

Συζητούν ο Μιχάλης Μαραγκάκης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον εκπαιδευτικό και πρωτοπόρο του κινήματος των αντιρρησιών συνείδησης στην Ελλάδα Μιχάλη Μαραγκάκη, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Άρνηση στράτευσης. Οδοιπορικό για τους αντιρρησίες συνείδησης, 1986-2002 (Εκδόσεις Firebrand, 2022). Μέσα από την προσωπική εμπειρία του Μιχάλη Μαραγκάκη, αλλά και μέσα από τις συμβολές άλλων στο βιβλίο, αναφαίνονται ζητήματα όπως η σχέση της ατομικής δράσης με το κοινωνικό κίνημα, η αντίρρηση συνείδησης ως μια πολιτική πράξη με την ευρεία έννοια, καθώς και οι κινήσεις ανθρώπων και ιδεών σε ελληνικό και παγκόσμιο επίπεδο απέναντι στον μιλιταρισμό και τον κρατικό εξαναγκασμό. Παράλληλα, το κίνημα των αντιρρησιών συνείδησης αποτελεί και έναν φακό μέσα από τον οποίο μπορεί να ιδωθεί συνολικά η Μεταπολίτευση, ως μια περίοδος ζυμώσεων, ανοιχτών ενδεχομένων και ριζοσπαστικών κινημάτων. Ιδίως σήμερα, όπου το πολεμικό λεξιλόγιο επιβάλλεται εκ νέου στην Ευρώπη και όπου ο μιλιταρισμός επανεμφανίζεται με κινήσεις όπως η αύξηση της στρατιωτικής θητείας στην Ελλάδα, μια συζήτηση για το αντιπολεμικό κίνημα και τον αντιμιλιταρισμό αποκτά μια επείγουσα επικαιρότητα.

 

9η εκπομπή

Κυριακή 27 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Από τη δικτατορία στην κρίση: Η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού και η ανανέωση των ιστορικών σπουδών

Συζητούν ο Χρήστος Λούκος, ο Βαγγέλης Σαράφης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Χρήστο Λούκο, ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης και τον Βαγγέλη Σαράφη, υποψήφιο διδάκτορα Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με αφορμή τα 50 χρόνια ζωής της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού-Μνήμων. Με αφορμή μια από τις μακροβιότερες και σημαντικότερες συσσωματώσεις των Ελλήνων και Ελληνίδων ιστορικών, οι τρεις ιστορικοί συζητούν για τις αλλαγές στην ελληνική ιστοριογραφία από την περίοδο της Μεταπολίτευσης ως σήμερα, επισημαίνοντας τον ρόλο μιας εταιρείας που έθεσε ως πρωταρχικό του στόχο την ανανέωση της ιστορικής σκέψης και γραφής στο πλαίσιο του μεταπολιτευτικού εκδημοκρατισμού της ελληνικής κοινωνίας.

 

8η εκπομπή

Κυριακή 20 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Δυναμική αντίσταση: η έκρηξη της ανυπακοής 

Συζητούν ο Πολυμέρης Βόγλης και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Πολυμέρη Βόγλη (καθηγητή Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο Δυναμική Αντίσταση: υποκειμενικότητα, πολιτική βία και αντιδικτατορικός αγώνας 1967-1974 (Αλεξάνδρεια 2022). Εστιάζοντας στην υποφωτισμένη ιστορία των μορφών της δυναμικής αντίστασης ξεδιπλώνεται ο πολύμορφος και πολυφωνικός κόσμος της εναντίωσης στο δικτατορικό καθεστώς. Οι εκρηκτικοί μηχανισμοί λειτούργησαν ως πεδία έκφρασης της πολιτικής ανυπακοής και της επιθυμίας νέων ανθρώπων και νέων οργανώσεων να αμφισβητήσουν έμπρακτα το τείχος της σιωπής που είχε επιβάλλει το στρατιωτικό καθεστώς. Παρακολουθώντας τους τρόπους που οι ατομικές επιλογές διαπλέκονται με συλλογικές πρωτοβουλίες και συζητώντας το ίχνος αυτής της εμπειρίας στην ατομική και συλλογική μνήμη ξεδιπλώνεται ένας εναλλακτικός κόσμος διασυνδέσεων, αναζητήσεων και μορφών πολιτικοποίησης που διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο τόσο στα χρόνια της χούντας, όσο και στη συνθήκη της μεταπολιτευτικής μετάβασης. 

 

7η εκπομπή

Κυριακή 13 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Πανδημία και κοινωνική πολιτική: μια παλιά σχέση σε νέα πλαίσια

Συζητούν ο Νίκος Κουραχάνης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Νίκο Κουραχάνη, επίκουρο καθηγητή Κοινωνικής Πολιτικής & Στέγασης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, αναφορικά με την κοινωνική πολιτική που ακολουθήθηκε για την αντιμετώπιση της πανδημίας σε διεθνές και ελληνικό επίπεδο. Η συζήτηση επικεντρώνεται στις τομές που έφερε η πανδημία και η αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης στην άσκηση της κοινωνικής πολιτικής επισημαίνεται ιδιαίτερα η έννοια της ατομικής ευθύνης στο πλαίσιο ενός αυταρχικού νεοφιλελευθερισμού, ενώ διερευνώνται οι συνέπειες της πανδημίας σε υπάρχοντα κοινωνικά προβλήματα, όπως εκείνα της φτωχοποίησης του πληθυσμού και της αναζήτησης στέγης.

 

 

6η εκπομπή

Κυριακή 6 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα: μια γνωστή-άγνωστη ιστορία

Συζητούν ο Ερβίν Σέχου και ο Μάνος Αυγερίδης

Ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με τον Ερβίν Σέχου, μετανάστη πρώτης γενιάς και κοινωνικό επιστήμονα με μακρά εμπειρία στο μεταναστευτικό, υποψήφιο διδάκτορα στο τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και συγγραφέα του βιβλίου Οι απρόσκλητοι φιλοξενούμενοι. Αυτοεθνογραφικές/ιστορικές σημειώσεις για τα τριάντα χρόνια της αλβανικής μετανάστευσης στην Ελλάδα (Ισνάφι, 2021). Η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση της ελληνικής κοινωνικής πραγματικότητας εδώ και τρεις δεκαετίες. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια οι Αλβανοί μετανάστες συχνά παρουσιάζονται ως παράδειγμα επιτυχούς ενσωμάτωσης σε αντιδιαστολή με τους σύγχρονους προσφυγικούς και μεταναστευτικούς πληθυσμούς. Πόσο γνωρίζουμε όμως ως κοινωνία και πόσο έχουμε μελετήσει ως κοινωνικοί επιστήμονες την εμπειρία των Αλβανών μεταναστών, αντρών και γυναικών, από το 1991 έως σήμερα, τις πρακτικές επιβίωσης και τις επιλογές τους, πέρα από τις στερεοτυπικές αντιλήψεις, αρνητικές ή θετικές, που συχνά επικρατούν στον δημόσιο λόγο;

 

5η εκπομπή

Κυριακή 30 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Τζαμί στην Αθήνα: σχέδια επί χάρτου και η φοβία του πολιτικού κόστους 

Συζητούν ο Δημήτρης Αντωνίου και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Δημήτρη Αντωνίου (λέκτορα ελληνικών σπουδών στο Columbia University) με αφορμή την επικείμενη έκδοση του βιβλίου του The Mosque that wasn't there: Islam and political cost in modern Greece (University of Pennsylvania Press, 2023) γύρω από τη μακρά ιστορία των σχεδίων για την ανέγερση ενός μουσουλμανικού τεμένους στην Αθήνα. Εκκινώντας από τις πρώτες νομοθετικές παρεμβάσεις στα τέλη του 19ου αιώνα και φτάνοντας μέχρι τα πρόσφατα εγκαίνια του τζαμιού στον Βοτανικό παρακολουθούμε το πώς διαδοχικοί σχεδιασμοί έμεναν μετέωροι υπό τον φόβο των ενδεχόμενων αντιδράσεων. Πόσο πραγματικές ήταν όμως αυτές οι αντιδράσεις; Πώς μετατράπηκε η έννοια του «πολιτικού κόστους» σε έναν λεκτικό αυτοματισμό για την αποφυγή κάθε πρωτοβουλίας που θα οδηγούσε στην ανέγερση του τζαμιού; Η ιστορική και συγχρονική εξέταση του ζητήματος υπογραμμίζει τους κρίκους που συνδέουν το τοπικό επίπεδο με την κεντρική πολιτική, υπενθυμίζει τον πληθωρισμό των σχεδίων και την ευκολία της εγκατάλειψής τους και λειτουργεί εν τέλει ως μία ακτινογραφία του τρόπου λειτουργίας της Δημοκρατίας μας. 

 

4η εκπομπή

Κυριακή 23 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Λούνα: η ιστορίας μιας «αφανούς» Ελληνίδας Εβραίας

Συζητούν η Ρίκα Μπενβενίστε και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Ρίκα Μπενβενίστε, καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, για την ζωή της Λούνας, μιας Ελληνίδας Εβραίας ράφτρας που έζησε στην προπολεμική Θεσσαλονίκη, μεταφέρθηκε στα γερμανικά στρατόπεδα εξόντωσης από όπου και επέστρεψε για να περάσει την υπόλοιπη ζωή της στην πόλη της. Με αφορμή τη βιογραφία της οι δυο ιστορικοί συζητούν για την προπολεμική Θεσσαλονίκη και την ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητά της, την γερμανική κατοχή και την στάση των Ελλήνων χριστιανών απέναντι στην εξόντωση των Εβραίων συμπατριωτών τους, την υποδοχή και την ζωή όσων επέζησαν στα μεταπολεμικά χρόνια, αλλά και την καταγραφή της ιστορίας τους στην επίσημη ιστορική μνήμη.

 

3η εκπομπή

Κυριακή 16 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Αριστερά και πολιτικό Ισλάμ: από τη σύμπλευση στην αμηχανία 

Συζητούν ο Ιχάμπ Σαμπάνα και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον ιστορικό Ιχάμπ Σαμπάνα (διδάκτορα Πανεπιστημίου Πελοποννήσου) για το πώς η ελληνική αριστερά αντιμετώπισε το πολιτικό Ισλάμ και τις επαναστάσεις που άλλαξαν τη μορφή του αραβικού κόσμου. Εκκινώντας από το κοινό φορτίο της αντιιμπεριαλιστικής θέασης του κόσμου αυτό που αναδεικνύεται είναι η μεταβαλλόμενη σχέση ανάμεσα στην αριστερά και στις εξελίξεις στον αραβικό κόσμο. Από τη γοητεία των πρώτων ημερών της ιρανικής επανάστασης μέχρι την πρόσφατη αμηχανία της αριστεράς έναντι της Αραβικής Άνοιξης παρακολουθούμε τον τρόπο που γεωπολιτικές προτεραιότητες, εθνικές ανησυχίες και επιλεκτικές αναγνώσεις οδηγούν συχνά σε προκατασκευασμένα σχήματα και απλουστευτικές αναλύσεις. Η σχέση της αριστεράς με το ριζοσπαστικό φορτίο των κοινωνικών και πολιτικών κινημάτων του αραβικού κόσμου εν τέλει είναι ένας τρόπος να ξανασκεφτούμε γύρω από τις σχέσεις Δύσης και Ανατολής, την βαθιά επιρροή της αποικιοκρατίας, και τον εγκλωβισμό ενός τρόπου σκέψης που αδιαφορεί για το περιεχόμενο, τη συνθετότητα, και τη διαφορετικότητα των κοινωνικών και πολιτικών κινημάτων του αραβικού κόσμου. 

 

2η εκπομπή

Κυριακή 9 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Οι Ζαπατίστας και οι Βολιβιανοί Κοκαλέρος

Συζητούν ο Λεωνίδας Οικονομάκης και η Ελένη Πασχαλούδη

Στη δεύτερη εκπομπή του 10ου κύκλου της Ιστορίας στο Κόκκινο, η Ελένη Πασχαλούδη συζητά με τον Λεωνίδα Οικονομάκη, διδάσκοντα στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, με αφορμή το τελευταίο βιβλίο του που έχει τίτλο Σαν τον Ζαπάτα και τον Τσε; Οι Zapatistas και οι Βολιβιανοί Cocaleros (Ακυβέρνητες Πολιτείες 2020). Στη συζήτηση αναδεικνύονται κυρίως η ταυτότητα των δύο κινημάτων, οι αναλογίες και οι διαφορές τους, αλλά και οι συγκυρίες που καθόρισαν τελικά την πορεία τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διαδικασία μέσα από την οποία τα δύο ιθαγενικά κινήματα επιδίωξαν την κοινωνική αλλαγή.

 

1η εκπομπή

Κυριακή 2 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Από λιποτάκτης αντάρτης. Οι σιωπές της ιστορίας

Συζητούν ο Νίκος Βαφέας και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Στην πρώτη εκπομπή του 10ου κύκλου της Ιστορίας στο Κόκκινο, ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Νίκο Βαφέα για μια από τις μεγάλες σιωπές της ιστοριογραφίας και της συλλογικής μνήμης γύρω από τη Μικρασιατική Καταστροφή, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Από τον λιποτάκτη στον αντάρτη. Η «στάσις των ανυποτάκτων» στη Δυτική Κρήτη (1921-1922) (Αλεξάνδρεια 2022). Έχοντας στο επίκεντρο τη στάση χιλιάδων Κρητών λιποτακτών στο νησί κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, οι δυο ιστορικοί συζητούν για το φαινόμενο της μαζικής λιποταξίας από τη στράτευση κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τις αιτίες του. Αναλύουν, ακόμη, τους λόγους που οδήγησαν στη συγκεκριμένη εξέγερση, συνδέοντάς τους με μια σειρά από τοπικούς και εθνικούς παράγοντες, οι οποίοι έδρασαν στο πλαίσιο της σύγκρουσης βενιζελισμού-αντιβενιζελισμού.

 

 

 

σε συνεργασία με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας

Επιμέλεια: Ηλίας Νικολακόπουλος

Μουσική επιμέλεια: Θανάσης Μήνας

Οργάνωση παραγωγής: Ιωάννα Βόγλη

Από την Κυριακή 3 Οκτωβρίου και κάθε Κυριακή 13:00 - 14:00 το μεσημέρι Στο Κόκκινο 105,5 

Πως ξαναδιαβάζουμε το παρελθόν την εποχή της κρίσης; Πως επιστρέφουμε στα ορόσημα με τα οποία οι άνθρωποι σημάδεψαν την ιστορική διαδρομή τους, την ώρα που ένας ολόκληρος κόσμος αλλάζει;
Πως ξαναβλέπουμε τους μύθους και τις πραγματικότητες του χθες με βάση τις νέες βεβαιότητες του σήμερα;

Η Ιστορία στο Κόκκινο επιθυμεί να συνομιλήσει για το χθες με σύγχρονους επιστήμονες και νέες οπτικές. Εστιασμένη κατά κύριο λόγο στον ταραγμένο 20ό αιώνα, την εποχή των άκρων και με αφορμή σημαντικές ιστορικές επετείους επιχειρεί να αναδείξει μια σειρά από άξονες που διέτρεξαν την πρόσφατη ελληνική ιστορία: από το κίνημα στο Γουδί έως και τη Μεταπολίτευση, από τη σταφιδική κρίση των αρχών του αιώνα έως το επισιτιστικό πρόγραμμα του ΕΑΜ, από το δημοτικιστικό κίνημα στην καθιέρωση του μονοτονικού. Ο στόχος είναι να μιλήσουμε για το παρελθόν ξεφεύγοντας από στερεότυπες εικόνες και έτοιμα σχήματα, να επεξεργαστούμε το παρελθόν ώστε να κατανοήσουμε το σήμερα. Η διαδρομή αυτή θα γίνει με τη συνεργασία των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, τόσο στην επιλογή των θεματικών και των συνομιλητών, όσο και με τη χρήση των μοναδικών αρχειακών και έντυπων συλλογών τους για τον 20ό αιώνα.

 

32η εκπομπή

Κυριακή 10 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Λιλιπούπολη: μια φανταστική πόλη στον υπαρκτό κόσμο της Μεταπολίτευσης

Συζητούν ο Γιώργος Αλλαμανής και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον δημοσιογράφο και ραδιοφωνικό παραγωγό Γιώργο Αλλαμανή για την Λιλιπούπολη, την περίφημη παιδική εκπομπή του Τρίτου Προγράμματος της ελληνικής ραδιοφωνίας στη δεκαετία του ’70, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Στον καιρό της Λιλιπούπολης. Η βιογραφία μιας ραδιοφωνικής εκπομπής (Τόπος, 2022).

Εκκινώντας από τον Μάνο Χατζηδάκι και την συμβολή του στο ελληνικό ραδιόφωνο, οι δυο συνομιλητές αναφέρονται στις συνθήκες δημιουργίας της εκπομπής, στους συντελεστές της, στις αντιδράσεις που προκάλεσε λόγω του σχολιασμού της επικαιρότητας. Ένας φόρος τιμής σε μια παιδική εκπομπή που άνθησε και έσβησε στην πρώτη επταετία, μετά την πτώση της χούντας, της διακυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

 

31η εκπομπή

Κυριακή 3 Ιουλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Από τις αυτοκρατορίες στα εθνικά κράτη: ζώντας σε ρευστούς καιρούς

Συζητούν η Κωνσταντίνα Ζάνου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

O Bαγγέλης Kαραμανωλάκης συζητά με την Κωνσταντίνα Ζάνου, καθηγήτρια ιταλικής και μεσογειακής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Columbia, για το πέρασμα από τις αυτοκρατορίες στα εθνικά κράτη, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο της Τραυλίζοντας το έθνος. Διεθνικός πατριωτισμός στη Μεσόγειο, 1800-1850 (Αλεξάνδρεια, 2022). Με επίκεντρο τα Επτάνησα, την περίοδο 1800-1850, οι δυο ιστορικοί συζητούν για τα Επτάνησα και μια ομάδα διανοουμένων και πολιτικών που έζησαν τη μετάβαση από μια διεθνική πατριωτική σε μια εθνική συνείδηση. Ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο Αντρέας Κάλβος, ο Νικόλαο Τομαζέο σκιαγραφούν με τις ιστορίες τους, το πέρασμα από τον ένα κόσμο στον άλλο σε μια εποχή κοσμογονικών πολιτικών και πολιτισμικών αλλαγών.

 

30η εκπομπή

Κυριακή 26 Ιουνίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ένστολο βλέμμα: η εμπειρία των στρατιωτών της Μικρασιατικής Εκστρατείας

Συζητούν ο Δημήτρης Καμούζης, ο Αλέξανδρος Μακρής και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τους ιστορικούς Δημήτρη Καμούζη (Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών) και Αλέξανδρο Μακρή (Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες) με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του συλλογικού τόμου Έλληνες στρατιώτες και Μικρασιατική Εκστρατεία: πτυχές μιας οδυνηρής εμπειρίας (επιμ: Δημήτρης Καμούζης, Αλέξανδρος Μακρής, Χαράλαμπος Μηνασίδης, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 2022). Εστιάζοντας στο βλέμμα, στις φωνές και στις σιωπές των χιλιάδων ανθρώπων που πολέμησαν στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919-1922 αναδεικνύεται η κοινωνική ιστορία μίας σύγκρουσης που καθόρισε τη μορφή της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Στην ιστορία αυτή δεν υπάρχουν «καλοί» και «κακοί». Υπάρχουν νέοι άνθρωποι που πρωταγωνίστησαν σε μια πολεμική σύγκρουση και κουβάλησαν τα σημάδια της σε όλη τους τη ζωή. Η διαδρομή τους στο χρόνο συνιστά μια διαρκή υπόμνηση του ωστικού κύματος του Μεγάλου Πολέμου, του ρόλου τους στη διαμόρφωση των μεταπολεμικών πολιτικών και κοινωνικών ισορροπιών και των συλλογικών τραυμάτων και αποσιωπήσεων που καθόρισαν τη νεότερη ελληνική ιστορία.

 

 

29η εκπομπή

Κυριακή 12 Ιουνίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Από τον μπόγο στο backpack: ένας αιώνας προσφυγικών και μεταναστευτικών μετακινήσεων

Συζητούν οι Ελένη Κυραμαργιού, Όλγα Λαφαζάνη και Μάνος Αυγερίδης

Ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με την ιστορικό Ελένη Κυραμαργιού και την κοινωνική γεωγράφο Όλγα Λαφαζάνη για τις προσφυγικές και μεταναστευτικές μετακινήσεις από και προς την Ελλάδα, από το 1922 μέχρι σήμερα, με αφορμή το ερευνητικό έργο «100 memories. Ολοκληρωμένη δράση φυσικής και ψηφιακής τεκμηρίωσης και προβολής της μικρασιατικής προσφυγικής μνήμης» που πραγματοποιείται από το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών με τη σύμπραξη των συνεταιριστικών επιχειρήσεων Sociality και Commonspace. Με σημείο εκκίνησης την ήττα του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία το 1922, η οποία κατέληξε στη μεγαλύτερη προσφυγική μετακίνηση της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ξετυλίγεται ένα κουβάρι αλλεπάλληλων προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών που καθόρισαν τη διαδρομή της χώρας στον 20ό και στον 21ο αιώνα.

Εστιάζοντας σε τέσσερις κομβικές πόλεις-λιμάνια (Πειραιάς, Βόλος, Θεσσαλονίκη και Χανιά) και σε αντίστοιχες προσφυγικές συνοικίες εντός τους, οι δύο ερευνήτριες μιλούν για τους σταθμούς, τα αντικείμενα, τις γειτονιές, τα σπίτια: για τους μικρούς «ασήμαντους» χώρους της καθημερινότητας στους οποίους καθρεφτίζονται οι μεγάλες και «σημαντικές» ιστορίες των ξεριζωμών, των πολέμων, των πολιτικών συγκρούσεων και των οικονομικών καταστροφών. Καθρεφτίζονται όμως παράλληλα και οι ιστορίες του μόχθου, της ελπίδας και του αγώνα για επιβίωση. Σε μια ανάγνωση που εκκινεί από τους χώρους της καθημερινής ζωής, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες νοηματοδοτούνται ως δρώντα υποκείμενα που μέσα από ατομικές και συλλογικές πρακτικές επιχειρούν να ξαναχτίσουν τις ζωές τους.

 

28η εκπομπή

Κυριακή 5 Ιουνίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Οικονομία και πολιτική: ο ρόλος των τεχνοκρατών στη σύγχρονη ελληνική ιστορία

Συζητούν ο Νίκος Σουλιώτης και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Νίκο Σουλιώτη (ερευνητή στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών) με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο Οικονομολόγοι τεχνοκράτες στην ελληνική πολιτική σκηνή, 1974-2019 (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2021).

Η ανάδυση των οικονομολόγων τεχνοκρατών του μεταπολεμικού κόσμου υπογραμμίζει τη σημασία της κινητικότητας, των διεθνικών διασταυρώσεων και των ιδεολογικών αναζητήσεων στη διαμόρφωση μίας παγκόσμιας κοινότητας ανθρώπων που είχαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση «εθνικών» πολιτικών. Η ελληνική περίπτωση μας επιτρέπει να σκεφτούμε εκ νέου γύρω από την πολλαπλότητα των οικονομικών θεωριών, τα όρια μεταξύ πολιτικής και τεχνοκρατίας, τις συνέχειες και τις τομές στην οικονομική ζωή της χώρας. Υπό το φως της πρόσφατης κρίσης οι διαδρομές των οικονομολόγων τεχνοκρατών υπενθυμίζουν τη σχέση μεταξύ των ιδεών της τεχνοκρατικής διαχείρισης και της έννοιας της δημοκρατίας, αλλά και τη διαρκή αναμέτρηση των ριζοσπαστικών πολιτικών με το ερώτημα της τεχνοκρατικής επάρκειας. 

 

27η εκπομπή

Κυριακή 29 Μαΐου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Παίζοντας εκτός έδρας: τα προσφυγικά αθλητικά σωματεία στον Μεσοπόλεμο

Συζητούν ο Ανδρέας Μπαλτάς και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον ιστορικό των σπορ και εκπαιδευτικό Ανδρέα Μπαλτά για τα προσφυγικά αθλητικά σωματεία στον Μεσοπόλεμο, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Προσφυγικά αθλητικά σωματεία στον Μεσοπόλεμο 1922-1940 (Εκδόσεις Μπαλτά, 2021).

Στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι επιμέρους εθνότητες δραστηριοποιήθηκαν στον αθλητισμό ως ένα μέσο σύμπηξης εθνικής ταυτότητας, στοιχείο που γίνεται σαφές από τα ελληνικά αθλητικά σωματεία στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη. Με την άφιξή τους στην Ελλάδα, οι μικρασιάτες πρόσφυγες μετέφεραν την αθλητική τους κουλτούρα, τα σύμβολα και τα σωματεία τους, συμβάλλοντας ιδιαίτερα στην εξάπλωση αθλημάτων όπως το ποδόσφαιρο. Τα σωματεία αυτά αντικατόπτριζαν την κοινωνική διαστρωμάτωση του προσφυγικού κόσμου, ενώ συνδέονταν σε συντριπτικό βαθμό με τον βενιζελισμό και με τα δίκτυά του. Επιπλέον, μέσα από αυτά τα σωματεία οι πρόσφυγες διαχειρίστηκαν τη μνήμη τους, μέσα από τελετουργίες, αναβιώσεις αγώνων και άλλες δραστηριότητες, που συχνά συνεχίζονται μέχρι και τις μέρες μας.

 

26η εκπομπή

Κυριακή 22 Μαΐου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ο πολιτικός Ιάννης Ξενάκης

Συζητούν ο Μάκης Σολωμός και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Μάκη Σολωμό, καθηγητή μουσικολογίας (Universite Paris 8), για τον πολιτικό Ιάννη Ξενάκη. Εκκινώντας από τη μουσική του συνθέτη, οι δύο συνομιλητές αναφέρονται στη συμμετοχή του Ξενάκη στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, στην εμπλοκή του και στον τραυματισμό του στα Δεκεμβριανά και στην απόδρασή του στο εξωτερικό. Συζητούν ακόμη για τη στάση του κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας και τη σχέση του με την ελληνική Αριστερά.

 

25η εκπομπή

Εκτάκτως Σάββατο 14 Μαΐου 2022, 20:00-21:00 Στο Κόκκινο 105,5

Αρχεία, τηλεοπτικά παράθυρα και επέτειοι: Η δημόσια ιστορία στην Ελλάδα

Συζητούν ο Χάρης Αθανασιάδης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον Χάρη Αθανασιάδη, καθηγητή Δημόσιας Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και διευθυντή του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημόσια Ιστορία» στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, για τη δημόσια ιστορία στην Ελλάδα. Η δημόσια ιστορία αφορά ταυτόχρονα τρεις περιοχές: πρώτον, την παρουσία του παρελθόντος στον δημόσιο χώρο και λόγο· δεύτερον, τη μελέτη αυτής της παρουσίας ως αυτόνομο ακαδημαϊκό αντικείμενο· τρίτον, την εφαρμοσμένη ιστορία, δηλαδή τη δημόσια παρέμβαση των ιστορικών προκειμένου να επηρεάσουν την ιστορική κουλτούρα μιας κοινωνίας. Έτσι, η δημόσια ιστορία περιλαμβάνει μια πληθώρα πρακτικών και λόγων, από την αρθρογραφία στον Τύπο και το διαδίκτυο, τις τηλεοπτικές εκπομπές, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις κρατικές πολιτικές της ιστορίας, αλλά και μια σειρά από πρακτικές από τα πάνω και από τα κάτω: μνημεία, τελετουργίες, ιστορικούς περιπάτους, κ.ά. Μέσα από αυτά, διεξάγονται «πόλεμοι της ιστορίας», δηλαδή δημόσιες διαμάχες με επίδικο τις διαφορετικές νοηματοδοτήσεις και αναγνώσεις του παρελθόντος –διαδικασία στην οποία εξ ορισμού εμπλέκονται και οι ιστορικοί, τόσο ως επιστήμονες όσο και ως πολίτες. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα σαφές σε πρόσφατες διενέξεις, όπως το Μακεδονικό, ο πόλεμος στην Ουκρανία, αλλά και σημαντικές εθνικές επέτειοι, όπως το 1821 και το 1922.

 

 

24η εκπομπή

Κυριακή 8 Μαΐου 2022, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Άγνωστες όψεις της Μεγάλης Ιδέας: μία συζήτηση για την εθνική ιδεολογία στον 19^ο αιώνα

Συζητούν η Βίκυ Καραφουλίδου και ο Θανάσης Γάλλος

Ο Θανάσης Γάλλος συνομιλεί με την Βίκυ Καραφουλίδου, διδάσκουσα στο τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ, με αφορμή το βιβλίο της «…της μεγάλης ταύτης ιδέας…» Όψεις της εθνικής ιδεολογίας 1770-1854» (Πόλις, 2018), για τις ρίζες της Μεγάλης Ιδέας, την εξέλιξη της από τα προεπαναστατικά χρόνια έως και περίπου τα μέσα του 19^ου αιώνα, αλλά και για την άγνωστη πτυχή των «ευρωπαϊκών καταβολών» της. Συζητούν ακόμα για την αμφίδρομη σχέση της Μεγάλης Ιδέας τόσο με τον «συντηρητικό» ελληνικό ρομαντισμό όσο και με τον «προοδευτικό» Νεοελληνικό Διαφωτισμό, αλλά και για την πρώτη φορά που διατυπώθηκε επισήμως ο όρος «Μεγάλη Ιδέα», την ευρύτητα του περιεχομένου του, και τη φρενήρη δυναμική που δημιούργησε κατά τη διάρκεια του ελληνικού 19^ου αιώνα. Συνομιλούν τέλος για το ξέσπασμα του Κριμαϊκού Πολέμου, την πρώτη «κρίση» του Ελληνικού βασιλείου μετά την ίδρυση του, και την ικανότητα της «Μεγάλης Ιδέας» να έχει ερείσματα σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα της εποχής.

 

 

23η εκπομπή

Κυριακή 10 Απριλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Τα "προοδευτικά ζιζάνια" του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Συζητούν ο Δημήτρης Μαυροσκούφης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Δημήτρη Μαυροσκούφη, ομότιμο καθηγητή του Τμήματος Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής στο ΑΠΘ, για το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και την επιρροή των πολιτικών εξελίξεων στη λειτουργία του στον 20ό αιώνα, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του Τα «προοδευτικά ζιζάνια» του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Από τον αντικομμουνισμό του Μεσοπολέμου στον μακαρθισμό του Εμφυλίου (UniversityStudioPress, 2021).

Εκκινώντας από την ίδρυσή του στον Μεσοπόλεμο αναφέρονται στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας του και στον τρόπο που η κρατική αντικομμουνιστική ιδεολογία και η εθνικοφροσύνη εκφράστηκαν μέσα από το ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Επισημαίνουν ιδιαίτερα τον τρόπο που το Πανεπιστήμιο αντιμετώπισε ως απειλή τόσο το φοιτητικό κίνημα, όσο και όσους διδάσκοντες διαφοροποιήθηκαν από την κυρίαρχη ιδεολογία, με αποκορύφωμα την απόλυση 7 καθηγητών το 1946 λόγω της σχέσης τους με το ΕΑΜ και την Αντίσταση.

 

22η εκπομπή

Κυριακή 3 Απριλίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Παιδιά πρόσφυγες στην Ελλάδα του σήμερα

Συζητούν η Αλεξάνδρα Ανδρούσου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Αλεξάνδρα Ανδρούσου για τα παιδιά πρόσφυγες στην Ελλάδα σήμερα. Εκκινώντας από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και το κύμα των εκατοντάδων χιλιάδων παιδιών προσφύγων στην Ευρώπη συζητούν για τα παιδιά πρόσφυγες στην χώρα μας και το δικαίωμα τους στην εκπαίδευση, ένα δικαίωμα που, όπως δείχνει και η πρόσφατη απόφαση για την διακοπή λειτουργίας του Ελαιώνα,  συχνά καταπατείται. Τέλος με αφορμή την υπόθεση του Σαϊντού Καμαρά συζητούν για το ζήτημα των ασυνόδευτων παιδιών και την τύχη τους μετά την ενηλικίωσή τους.

 

21η εκπομπή

Κυριακή 27 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Το Βαλκανικό 1821: πολλαπλές αναγνώσεις μίας επανάστασης 

Συζητούν ο Ανδρέας Λυμπεράτος και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Ανδρέα Λυμπεράτο (επίκουρο καθηγητή νεώτερης βαλκανικής ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο) με αφορμή το συλλογικό έργο που επιμελήθηκε Βαλκανικές Αναγνώσεις του 1821 (Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα, 2021). Οι πολλαπλές προσλήψεις και ερμηνείες του 1821 στα Βαλκάνια -στην Αλβανία, στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία, στη Σερβία και στην Τουρκία- μας επιτρέπουν να ξανασκεφτούμε τα όρια των «εθνικών» ιστοριών και ιστοριογραφιών, τις εσωτερικές τους αντιφάσεις, αλλά και την αντοχή τους μέσα στο χρόνο. Από τις αναγνώσεις του 19ου αιώνα που επέμεναν στα εθνικά σχήματα και την αναζήτηση δεσμών ή διασυνδέσεων μεταξύ των βαλκανικών λαών στον 20ό αναδεικνύεται η πολλαπλότητα του ίδιου του επαναστατικού γεγονότος, η σχέση μεταξύ ιστοριογραφίας και πολιτικών προτεραιοτήτων και εν τέλει η απρόβλεπτη διαδρομή και οι συναρπαστικές διακλαδώσεις της ιστορικής στιγμής του «1821». 

 

20η εκπομπή

Κυριακή 20 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ηχοτοπία για το τέλος του κόσμου: Η ηλεκτρονική μουσική από τον μοντερνισμό στα rave parties

Συζητούν ο Λέανδρος Κυριακόπουλος και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον κοινωνικό ανθρωπολόγο και μουσικό Λέανδρο Κυριακόπουλο για τις πολλαπλές διαδρομές της ηλεκτρονικής μουσικής. Περισσότερο ένα αισθητικό ρεύμα παρά ένα στενό μουσικό είδος, η ηλεκτρονική μουσική συνδέεται στενά με τους προβληματισμούς του μοντερνισμού ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ αποτέλεσε και βασικό όχημα των αντιλήψεων για το μέλλον της ανθρωπότητας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις τελευταίες δεκαετίες του αιώνα είχαν σχηματιστεί πια ως διακριτά ρεύματα η πειραματική, η ατμοσφαιρική και η χορευτική ηλεκτρονική μουσική, με την τελευταία να αποτελεί τη βασική αναφορά στη δημόσια σφαίρα. Η χορευτική ηλεκτρονική μουσική με τα πολλά παρακλάδια της κατόρθωσε να αποκτήσει διεθνές κοινό υπερβαίνοντας τα εθνικά στεγανά και μεταφέροντας ρεύματα από μεγάλες αμερικανικές πόλεις όπως το Ντιτρόιτ και το Σικάγο στην Ευρώπη.

Ένα από τα σημαντικότερα παρακλάδια της, το rave, άνθισε κυρίως στα τέλη της δεκαετίας του 1980 στη Μ. Βρετανία, συνδεδεμένο με την κουλτούρα του πάρτι και τη μεταθατσερική ατμόσφαιρα κρίσης του τέλους του Ψυχρού Πολέμου. Στην Ελλάδα, η rave έγινε γνωστή στη δημόσια σφαίρα στα μέσα και τέλη της δεκαετίας του 1990 μέσα από τον φακό του ηθικού πανικού και της ρητορικής για μια «χαμένη γενιά» που κατανάλωνε ναρκωτικές ουσίες στα μεγάλα πάρτι της εποχής.

 

19η εκπομπή

Κυριακή 13 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Έγκλημα και τιμωρία: ένας δεκαεπτάχρονος εργάτης αντιμέτωπος με τη ναζιστική δικαιοσύνη

Συζητούν ο Θανάσης Καμπαγιάννης και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον δικηγόρο Θανάση Καμπαγιάννη με αφορμή το βιβλίο του Christoph Schminck-Gustavus Η νοσταλγία του Βαλέριαν Βρούμπελ: ένα παιδί στο ναζιστικό δικαστήριο, 1941/42 (Ισνάφι, 2021). Ένας δεκαεπτάχρονος Πολωνός εργάτης το 1941 προβαίνει σε μία αστόχαστη πράξη. Έναν χρόνο μετά, εκτελείται.

Η μικρή αυτή ιστορία του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου μας επιτρέπει να ξανασκεφτούμε γύρω από τους μηχανισμούς της ναζιστικής τρομοκρατίας, τη συνέχεια και τις τομές στην ποινική δικονομία, την υπαγωγή της έννοιας της δικαιοσύνης στη φυλετική σύλληψη του κόσμου. Ταυτόχρονα, η ιστορική έρευνα του Christoph Schminck-Gustavus φωτίζει τις πολλαπλές διαστάσεις της ζωής του Βαλέριαν Βρούμπελ: τη διαπλοκή του υποχρεωτικού εκτοπισμού με τα οράματα του γερμανικού ζωτικού χώρου, την αντιμετώπιση των επιστρατευμένων εργατών στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και εν τέλει τον διάλογο ανάμεσα στα ίχνη του τραύματος και τους μηχανισμούς της λήθης στη δίνη της μεταπολεμικής μετάβασης. 

 

18η εκπομπή

Κυριακή 6 Μαρτίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Άμαχοι, όχι αμέτοχοι. Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος και οι κοινωνίες της υπαίθρου

Συζητούν η Τασούλα Βερβενιώτη και ο Μάνος Αυγερίδης

Ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με την ιστορικό Τασούλα Βερβενιώτη με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της Οι άμαχοι του ελληνικού εμφυλίου. Η δυναμική της μνήμης (Κουκκίδα, 2021). Συνδυάζοντας προφορικές μαρτυρίες και αρχειακές πηγές και έχοντας ως σημείο αναφοράς ένα ορεινό χωριό των Αγράφων, το Καταφύγι, το βιβλίο διερευνά τον σημαντικό ρόλο των αμάχων, και κυρίως των αγροτών, σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο όπως ήταν ο Εμφύλιος. Εκκινώντας από τις διαδρομές, τα ερωτήματα και τις ερευνητικές επιλογές της ιστορικού, η συζήτηση εστιάζεται στις συνθήκες ζωής στην ελληνική ύπαιθρο την εποχή εκείνη, τον ρόλο της βίας, καθώς και τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους βίωσαν διαφορετικές ομάδες πληθυσμού τους μεγάλους σταθμούς της δεκαετίας του 1940. Η μελέτη των αμάχων συμβάλλει σημαντικά στην κατανόηση της καθοριστικής αυτής περιόδου της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Από τη μία μεριά, αναδεικνύει τη σημασία της γεωγραφίας, της τοπικότητας και των πληθυσμιακών μετακινήσεων. Από την άλλη φέρνει στο προσκήνιο τους «αποκάτω», ανάμεσά τους και τα παιδιά, δίνοντάς τους φωνή και αντιμετωπίζοντάς τους ως ενεργά υποκείμενα. Τέλος, μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τις βαθιές συνέπειες του Εμφυλίου, τόσο στην οργάνωση της κοινωνίας αλλά και της οικονομίας μετά τον πόλεμο.

 

17η εκπομπή

Κυριακή 27 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Μεταλλεία στην Ελλάδα: μία οικονομική και κοινωνική ιστορία 

Συζητούν η Λήδα Παπαστεφανάκη και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τη Λήδα Παπαστεφανάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια ελληνικής οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με αφορμή το βιβλίο της Η φλέβα της γης: τα μεταλλεία της Ελλάδας, 19ος-20ός αιώνας (Βιβλιόραμα, 2017) για την ιστορία των εξορυκτικών επιχειρήσεων, τις προσπάθειες κρατικής ρύθμισης, τις εργασιακές σχέσεις και αντιθέσεις στο εσωτερικό τους. Ο πολύμορφος κόσμος των μεταλλείων υπογραμμίζει τη διασύνδεση του τοπικού με το διεθνικό: προϊόντα που προέρχονται από τα έγκατα της γης σε συγκεκριμένες χωρικές συντεταγμένες εξορύσσονται μέσα από τις δραστηριότητες «ξένων» επιχειρηματικών σχημάτων και ταξιδεύουν σε όλον τον πλανήτη υπακούοντας στις απαιτήσεις της βιομηχανικής οικονομίας. Μέσα από τις πολλαπλές γεωγραφίες των μεταλλείων αναδεικνύεται ένα δυναμικό πεδίο όπου άνθρωποι, επιχειρήσεις και προϊόντα κινούνται στο χώρο, ενώ ταυτόχρονα τροφοδοτούν μία κύρια «εθνική» οικονομική δραστηριότητα. 

 

16η εκπομπή

Κυριακή 20 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Κατάληψη της Νομικής τον Φεβρουάριο του 1973: 49 χρόνια μετά..

Συζητούν ο Νίκος Μπίστης και ο Ηλίας Νικολακόπουλος

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος συνομιλεί με τον Νίκο Μπίστη για την κατάληψη της Νομικής τον Φεβρουάριο του 1973. 

49 χρόνια μετά, στα όρια του μισού αιώνα, η εμβληματική αντιδικτατορική κατάληψη της Νομικής μας επιτρέπει να ξανασκεφτούμε γύρω από τη δυναμική του φοιτητικού κινήματος, τον πειραματισμό στις μορφές δράσης και τον διαρκή διάλογο ανάμεσα στον κινηματικό αυθορμητισμό και τις προτεραιότητες των οργανωμένων δυνάμεων. Η κατάληψη της Νομικής συμπύκνωσε την κοινωνική απονομιμοποίηση του αυταρχικού καθεστώτος και έφερε στο προσκήνιο το αίτημα να συνδεθεί το τέλος της δικτατορίας με ριζοσπαστικές κοινωνικές τομές. Η ταράτσα της οδού Σόλωνος μετασχηματίστηκε σε ένα ανοιχτό εργαστήριο πολιτικής πράξης και έκφρασης, ανέδειξε τα όρια των κατασταλτικών πολιτικών και ενδυνάμωσε την αυτοπεποίθηση του φοιτητικού κινήματος.

 

15η εκπομπή

Κυριακή 13 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Το Άγιον Όρος και ο φόβος του πανσλαβισμού στην εποχή των εθνικισμών (19^ος αι.)

Συζητούν η Φωτεινή Ασημακοπούλου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Γιατί η καθαίρεση ενός ηγουμένου  για διαφθορά στη μονή Αγίου Παύλου στο Άγιον Όρος, στις αρχές της δεκαετίας του 1870, απασχόλησε τόσο πολύ το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την οθωμανική διοίκηση, τη ρωσική πρεσβεία, την ελληνική Εκκλησία και τους βούλγαρους εθνικιστές; Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Φωτεινή Ασημακοπούλου για μια μικρή ιστορία που δημιούργησε μεγάλο αντίκτυπο και με αυτή την αφορμή μας οδηγούν στη Μακεδονία και στη διεκδίκησή της από τον ελληνικό και τον βουλγάρικο εθνικισμό, σε μια περίοδο όπου η αναγνώριση της βουλγαρικής εξαρχίας από  την Οθωμανική αυτοκρατορία, ενέτεινε τον φόβο του πανσλαβισμού και προκαλούσε τις αντιδράσεις της ελληνικής πλευράς. Μια ιστορία ιδιοποίησης του θρησκευτικού από το πολιτικό, μια ιστορία από εκείνες που χαρακτήρισαν τον μακρύ 19ο αιώνα, την εποχή των εθνικισμών.

 

14η εκπομπή

Κυριακή 6 Φεβρουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ο κρυμμένος ελέφαντας στο δωμάτιο: η αθέατη εργασία των γυναικών στη Μεταπολίτευση

Συζητούν η Ντίνα Βαΐου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την ομότιμη καθηγήτρια του Πολυτεχνείου Ντίνα Βαΐου για την «αθέατη», την απλήρωτη εργασία των γυναικών στην Μεταπολίτευση.

Εκκινώντας από τα παραδείγματα τριών διαφορετικών συνοικιών, του Περάματος, της Ηλιούπολης και της Κυψέλης, η Ντίνα Βαΐου αναφέρεται στις μορφές που πήρε η απλήρωτη, κατά κύριο λόγο οικιακή, εργασία των γυναικών αναδεικνύοντας την συμβολή της στη συγκρότηση της μεταπολιτευτικής Αθήνας. Οι ποικίλες σημασιοδοτήσεις της αθέατης εργασίας συνδεδεμένης κάθε φορά με το χώρο, συνέβαλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση της γυναικείας ταυτότητας και της θηλυκότητας, στο πλαίσιο πάντα των πολιτικών και κοινωνικών πραγματικοτήτων της κάθε εποχής.

 

 

13η εκπομπή

Κυριακή 23 Ιανουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Οι πολλαπλές σχέσεις μας με το παρελθόν: ιστορική κουλτούρα, δημόσια ιστορία, ιστορική εκπαίδευση

Συζητούν η Αιμιλία Σαλβάνου και ο Μάνος Αυγερίδης

Ο Μάνος Αυγερίδης συνομιλεί με την ιστορικό Αιμιλία Σαλβάνου με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της Πώς μαθαίνουμε ιστορία χωρίς να τη διδαχθούμε; (Ασίνη, 2021). Συζητούν για την ίδια την ιστορική επιστήμη, αλλά κυρίως για τους πολλούς, διαφορετικούς και συχνά αναπάντεχους τρόπους με τους οποίους σχετιζόμαστε ο καθένας και η καθεμιά από μας, ατομικά και συλλογικά, ιδιωτικά και δημόσια, με το παρελθόν. Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα αυτή τη σχέση με αφορμή σύγχρονα πολιτισμικά προϊόντα όπως η τηλεοπτική σειρά GameofThrones ή, παλαιότερα, τις ιστορίες του Αστερίξ και του Οβελίξ; Πώς μαθαίνουν τα παιδιά ιστορία στο σχολείο και έξω από αυτό; Χρειαζόμαστε, τελικά, περισσότερη, λιγότερη ή μια άλλη ιστορία και ποια είναι αυτή;  

 

12η εκπομπή

Κυριακή 16 Ιανουαρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ο Διεθνισμός του Εθνικισμού: γη και πρόγονοι

Συζητούν ο Παρασκευάς Ματάλας και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρποζηλος συνομιλεί με τον Παρασκευά Ματάλα, επίκουρο καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, με αφορμή του βιβλίο του Κοσμοπολίτες Εθνικιστές: ο Μωρίς Μπαρρές και οι ανά τον κόσμο «μαθητές» του (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2021). Πόσο διεθνικό φαινόμενο υπήρξε ο εθνικισμός στο γύρισμα του 20ου αιώνα; Το ερώτημα αυτό μας δίνει να σκεφτούμε εκ νέου γύρω από την εθνικιστική ιδεολογία καθώς διαπλέκεται με συναρπαστικές διασταυρώσεις και διασυνδέσεις ανθρώπων από διαφορετικά σημεία του ορίζοντα που συναντήθηκαν -νοητικά ή και πραγματικά- στο Παρίσι και ειδικότερα γύρω από τη μορφή του Μωρίς Μπαρρές. Υπό την οπτική αυτή, μέσα από τις επιστολες, τα κείμενα και τη δράση των νεαρών διανοούμενων αναδεικνύεται μία κοσμοπολίτικη διάσταση του εθνικισμού που υποσκάπτει εν τέλει τη θεμέλια λίθο του: δηλαδή ότι το έθνος είναι κάτι το μοναδικό και ανεπανάληπτο. 

 

11η εκπομπή

Κυριακή 19 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

«Συστήνοντας» την ιερή βία στις δυτικές κοινωνίες: η δημιουργία και η δράση της μεσαιωνικής Ιεράς Εξέτασης

Συζητούν ο Ανδρέας Κοφινάκης και ο Θανάσης Γάλλος

O Θανάσης Γάλλος συζητά με τον Ανδρέα Κοφινάκη, μεταδιδακτορικό ερευνητή του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, για την μεσαιωνική Ιερά Εξέταση, την εποχή που έδρασε, την εννοιολόγηση του όρου, την ιστορική διαδικασία μέσα από την οποία οδηγούμαστε στην ίδρυση των πρώτων ιεροεξεταστικών δικαστηρίων αλλά και για το ποιοι γίνονταν ιεροεξεταστές. Συνομιλούν επίσης για το πως αποδιδόταν και τι περιεχόμενο είχε η ιεροεξεταστική δικαιοσύνη αλλά και ποιες ήταν οι ποινές που επέβαλλαν οι νέοι αυτοί «επαγγελματίες διώκτες». Συζητούν τέλος για τη σημασία των ιεροεξεταστικών αρχείων ως βασικής πηγής μέσω της οποίας γράφουμε την ιστορία των διωκόμενων μέσα από τα αρχεία εκείνων που τους καταδίωκαν.

 

10η εκπομπή

Κυριακή 12 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ο Σπύρος Ασδραχάς και το ισχυρό αποτύπωμά του στην ελληνική ιστοριογραφία

Συζητούν ο Δημήτρης Αρβανιτάκης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

O Bαγγέλης Kαραμανωλάκη συζητά με τον Δημήτρη Αρβανιτάκη, επιστημονικό συνεργάτη και υπεύθυνο εκδόσεων του Μουσείο Μπενάκη, για τον Σπύρο Ασδραχά με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου του Σπύρος Ι. Ασδραχάς 1933-2017. Εργογραφία & δοκιμή βιογραφίας (ΑΣΚΙ-Θεμέλιο 2021). Η συζήτηση επικεντρώνεται σε έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες ιστορικούς του 20ού αιώνα, έναν μελετητή της μεγάλης διάρκειας, έναν κορυφαίο δάσκαλο, ο οποίος μέσα από τη στενή του σχέση με τα ΑΣΚΙ άφησε ισχυρό το αποτύπωμά του στην λειτουργία τους. Οι καινοτόμες μελέτες του, η θεωρητική του σκέψη, η στροφή προς την οικονομική ιστορία, ο αναστοχασμός του για την έννοια της Ιστορίας η σύνδεσή του με την πολιτική αποτελούν ορισμένα από τα θέματα της συζήτησης για έναν ιστορικό που επηρέασε καθοριστικά με το έργο του και τον στοχασμό του όλη τη σύγχρονη ελληνική ιστοριογραφία.

 

9η εκπομπή

Κυριακή 5 Δεκεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Μην το προσπερνάς! Έμφυλη βία και δικαιώματα

Συζητούν η Μαρία Λιάπη και η Αγγελική Χριστοδούλου

Η Aγγελική Χριστοδούλου συζητά με την Μαρία Λιάπη, κοινωνιολόγο, ερευνήτρια και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Κέντρου για τα Έμφυλα Δικαιώματα και την Ισότητα Διοτίμα για την έμφυλη βία σε όλες τις εκφάνσεις της, τις σεξιστικές νοοτροπίες και πρακτικές, αλλά και τις δράσεις και τις παρεμβάσεις της Διοτίμας στα 32 χρόνια ζωής της. Γνωρίζοντας καλά ότι η βία κατά των γυναικών δεν είναι νέο φαινόμενο, έχει βαθιά ιστορικότητα, συζητούν για τους παράγοντες που επιδρούν στην άσκηση κακοποιητικών συμπεριφορών, την σιωπή των θυμάτων και την ανάγκη ευαισθητοποίησης της κοινωνίας, τη νοηματοδότηση της γυναικοκτονίας και την πολιτική απέναντι σε ζητήματα ισότητας των φύλων.

 

8η εκπομπή

Κυριακή 28 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα. Άγνωστες ιστορίες του Ψυχρού Πολέμου

Συζητούν η Γκόντα Φαν Στιν και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Γκόντα Φαν Στιν, καθηγήτρια και διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών στο King’s College του Λονδίνου, για την υιοθεσία και μετακίνηση 3.200 παιδιών από την Ελλάδα στις Η.Π.Α., μια άγνωστη ιστορία του Ψυχρού Πολέμου και των ελληνοαμερικάνικων σχέσεων, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο της Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα: Υιοθεσίες στην Αμερική του Ψυχρού Πολέμου (Ποταμός, 2021).

Παιδιά κομμουνιστών που οι γονείς τους εκτελέστηκαν ή χάθηκαν στη δίνη του Εμφυλίου, «νόθα», εγκαταλελειμμένα, αγνώστου πατρός, μεταφέρθηκαν στην μητρόπολη του νέου «ελεύθερου» μεταπολεμικού κόσμου για να αποκτήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής. Στην πραγματικότητα αποτέλεσαν αντικείμενο μιας σκοτεινής συναλλαγής, στην οποία συμμετείχαν κράτη, θεσμοί και πρόσωπα που χρησιμοποίησαν τις διαδικασίες για πολιτικό ή προσωπικό όφελος. Οι δυο ιστορικοί συζητούν για τις άγνωστες πλευρές αλλά και τις συνέπειες αυτής της ιστορίας στις ζωές των ανθρώπων που μπλέχτηκαν στις μυλόπετρές της.

 

 

7η εκπομπή

Κυριακή 21 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Made in USA: Πολιτιστικός Ψυχρός Πόλεμος και Αντιαμερικανισμός στην Ελλάδα

Συζητούν η Τζένη Λιαλιούτη και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συνομιλεί με την επίκουρη καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Ιστορίας του ΕΚΠΑ Τζένη Λιαλιούτη για τον αντιαμερικανισμό και για τον πολιτιστικό Ψυχρό Πόλεμο στην Ελλάδα. Οι αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας για τις ΗΠΑ ως χώρας συνδεδεμένης με τον υλισμό, την ισχύ και την αφθονία προϋπήρχαν του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά στη μεταπολεμική εποχή παγιώθηκαν, μαζί με τον αντιαμερικανισμό που συνόδευσε την εμπλοκή των ΗΠΑ στον Εμφύλιο.

Στη μετεμφυλιακή εποχή, ο αντιαμερικανισμός συνδέθηκε τόσο με το Κυπριακό, όσο και με την αντίληψη περί διαρκών παρεμβάσεων των ΗΠΑ στην Ελλάδα. Ο αντιαμερικανισμός, μάλιστα, δεν ήταν αποκλειστικά αντίληψη της Αριστεράς, αλλά συναντάται και στις δυνάμεις της εθνικοφροσύνης, κυρίως σε μια διαρκή διαπάλη ανάμεσα στον εθνικισμό και τον «ατλαντισμό». Στη Μεταπολίτευση, ο αντιαμερικανισμός έγινε συστατικό στοιχείο της κοσμοθεωρίας όλων των πολιτικών παρατάξεων, λόγω της κατάρρευσης της εθνικοφροσύνης μετά την επιβολή της δικτατορίας. Άλλωστε, οι ΗΠΑ είχαν διαρκή παρουσία στην Ελλάδα και στο πλαίσιο του πολιτιστικού Ψυχρού Πολέμου, προσπαθώντας να προβάλουν την ανωτερότητα του δικού τους μοντέλου έναντι του σοβιετικού. Έτσι, χρηματοδότησαν ή στήριξαν μια σειρά από πολιτιστικά εγχειρήματα, συχνά εν αγνοία των εμπλεκομένων, στον διαρκή αγώνα για την «καρδιά και τον νου των ανθρώπων».

 

6η εκπομπή

Κυριακή 7 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ιστορία και λογοτεχνία: η ιστορική μνήμη και η παγίδα της λήθης στη λογοτεχνία της Νότιας Αμερικής

Συζητούν ο Κώστας Αθανασίου και η Εύα Πλιάκου

Η Εύα Πλιάκου συζητά με τον μεταφραστή ισπανόφωνης λογοτεχνίας, Κώστα Αθανασίου, για την ιστορική μνήμη στη λογοτεχνία της Νότιας Αμερικής. Συνομιλούν για το τραύμα των δικτατοριών του εικοστού αιώνα, την επαναδιαπραγμάτευση και την κατανόηση του παρελθόντος μέσα από τα λογοτεχνικά έργα. Με αφορμή το συγγραφικό έργο της Nona Fernandez Silanes και του Πέδρο Λεμεμπέλ, δύο χιλιανών προσωπικοτήτων μεγαλωμένων στο δικτατορικό καθεστώς του Πινοτσέτ, μιλούν για την αποκατεστημένη δημοκρατία στη Χιλή, τις πρόσφατες εξεγέρσεις και τις επικείμενες εκλογές.

 

5η εκπομπή

Κυριακή 31 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Η Ελλάδα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: μια συζήτηση για την πολεμική δεκαετία του '40

Συζητούν ο Βαγγέλης Τζούκας και ο Μάνος Αυγερίδης

Λίγες μέρες μετά την 28η Οκτωβρίου και μία μέρα μετά την επέτειο της Απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης στις 30 Οκτωβρίου 1944, ο Μάνος Αυγερίδης συζητάει με τον Βαγγέλη Τζούκα, ιστορικό και κοινωνιολόγο, μέλος ΣΕΠ του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου, με αφορμή το βιβλίο του τελευταίου «Όταν ξέσπασε η βία. Μελέτες και δοκίμια για τη δεκαετία 1940-1950» (εκδ. Επίκεντρο, 2020). Το βιβλίο αποτελεί μια συλλογή κειμένων, νέων και παλαιότερων, από την πολυετή ερευνητική και συγγραφική ενασχόληση του συγγραφέα με τα γεγονότα και τις έννοιες που σημάδεψαν την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της επόμενης μέρας του, στην Ελλάδα και την Ευρώπη.

Εκκινώντας από την πορεία προς τον πόλεμο και το ξέσπασμά του στην Ευρώπη, οι δύο ιστορικοί μιλούν για την είσοδο της Ελλάδας σε αυτόν, με τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο και τη Μάχη της Κρήτης, τη σφοδρότητα της σύγκρουσης ιδιαίτερα στο Ανατολικό Μέτωπο, την ανάπτυξη των αντιστασιακών κινημάτων στις κατεχόμενες ευρωπαϊκές χώρες, την ελληνική Αντίσταση και τα μεταπολεμικά επίδικα που οδήγησαν σε μία νέα ανοιχτή σύρραξη, τον ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο. Πώς, τελικά, μπορούμε να μελετήσουμε τη βία της εποχής ως ιστορικοί και τι έχουμε ακόμα να μάθουμε για τη δεκαετία του ’40, ένα από τα δημοφιλέστερα και πιο μελετημένα πεδία στην ιστορική έρευνα τα τελευταία χρόνια;

 

4η εκπομπή

Κυριακή 24 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Σλαβόφωνοι και πρόσφυγες: δυο ξένοι στην ελληνική μεσοπολεμική Μακεδονία

Συζητούν ο Ραϋμόνδος Αλβανός και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον  ιστορικό Ραϋμόνδο Αλβανό, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο Σλαβόφωνοι και πρόσφυγες. Κράτος και πολιτικές ταυτότητες στη Μακεδονία του Μεσοπολέμου (Επίκεντρο, 2019), για την μεσοπολεμική Μακεδονία και τις συνέπειες της μετάβασής της από μια πολυεθνική αυτοκρατορία σε ένα εθνικό κράτος.  Στο επίκεντρο της συζήτησης βρίσκονται αφενός οι σλαβόφωνοι πληθυσμοί και αφετέρου οι νεοεισερχόμενοι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας. Η σύγκρουσή τους για την κατανομή της γης, η κρατική παρέμβαση για την ενσωμάτωση των πρώτων και την αποκατάσταση των δεύτερων, οι πολιτικές ταυτότητες και η σχέση τους με το ζήτημα της εθνικότητας, τα τοπικά πολιτικά δίκτυα και το κοινοβουλευτικό σύστημα αποτελούν ορισμένα από τα θέματα μιας συζήτησης που αφορά το παρελθόν με τα μάτια, όμως, στο παρόν.

 

3η εκπομπή

Κυριακή 17 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Καπιταλισμός και κλιματική αλλαγή: η περιβαλλοντική ιστορία στον 21^ο αιώνα

Συζητούν ο Γιώργος Βλάχος και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον Γιώργο Βλάχο, μεταδιδακτορικό ερευνητή (ΕΙΕ και ΕΚΠΑ) και εκπρόσωπο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Εταιρεία Περιβαλλοντικής Ιστορίας, για τη σχέση του περιβάλλοντος με την ιστορία. Πολύ μακριά από μια σύλληψη που εξετάζει γενικώς τις μεταβολές στη φύση, η περιβαλλοντική ιστορία ερευνά τις σχέσεις των ανθρώπινων κοινωνιών με το φυσικό περιβάλλον, τις ανθρώπινες παρεμβάσεις στα οικοσυστήματα και τον άνθρωπο ως αναπόσπαστο τμήμα τους. Η ελληνική ιστορία μπορεί να εξεταστεί υπό αυτό το πρίσμα, αναλύοντας τις κρατικές πολιτικές για τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος, τις παρεμβάσεις σε οικοσυστήματα ως μορφές κοινωνικής μηχανικής και ενσωμάτωσης εδαφών στον εθνικό κορμό. Η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον δεν μπορεί να γίνει εν κενώ, αλλά, σύμφωνα με τις σύγχρονες προσεγγίσεις της περιβαλλοντικής ιστορίας, πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο του καπιταλιστικού δόγματος της εκμετάλλευσης της φύσης. Σε αυτή τη λογική πρέπει να τεθεί και η συζήτηση για την κλιματική αλλαγή, καθώς και για τις ολοένα συχνότερες κρίσεις που προκαλούνται από φυσικές καταστροφές (όπως πυρκαγιές και πλημμύρες). Έτσι, ο άνθρωπος δεν είναι απροϋπόθετα ένας κίνδυνος για τη φύση, αλλά ένα αναπόσπαστο τμήμα της.

 

2η εκπομπή

Κυριακή 10 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Πολιτικοί πρόσφυγες του Εμφυλίου: μια ελληνική και τσεχοσλοβακική ιστορία 

Συζητούν ο Κώστας Τσίβος και ο Κωστής Καρπόζηλος

Ο Κωστής Καρπόζηλος συνομιλεί με τον Κώστα Τσίβο (καθηγητή σύγχρονης ιστορίας, Πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας) με αφορμή το βιβλίο του «Ο μεγάλος καϋμός της ξενητειάς...» Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Τσεχοσλοβακία, 1948-1989 (Αλεξάνδρεια, 2019). Η ιστορία των πολιτικών προσφύγων προσφέρει τη δυνατότητα να σκεφτούμε εκ νέου γύρω από την ανθρώπινη κινητικότητα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την αναδιάταξη του πολιτικού χάρτη της Ευρώπης και τα πορώδη σύνορα της ελληνικής ιστορίας. Παρακολουθώντας την πορεία μιας κοινότητας από την εγκατάστασή της σε μια άγνωστη χώρα έως τον επαναπατρισμό της μετά από δεκαετίες, αυτό που αναδύεται είναι ο διαρκής μετεωρισμός χιλιάδων ανθρώπων ανάμεσα σε δύο γεωγραφικούς και κοινωνικούς κόσμους με μόνα σταθερά σημεία αναφοράς το τραύμα της ήττας, το παρόν της κομμουνιστικής πολιτικής και τον οραματισμό μίας επιστροφής που άργησε πολύ. 

 

1η εκπομπή

Κυριακή 3 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ευγονισμός και βιοπολιτική στον 20ό αιώνα

Συζητούν ο Γιώργος Κόκκινος και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Βιοπολιτικές πρακτικές, «ανώμαλα» παιδιά, εκφυλισμός, νοσοκομεία, γιατροί, φυλετισμός και ρατσισμός, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, η κλωνοποίηση, ο Ιωάννης Μεταξάς, η φυσική ανθρωπολογία. Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Γιώργο Κόκκινο για την ιστορία της ευγονικής από το τέλος του 19ου αιώνα έως σήμερα. Οι δυο ιστορικοί παρακολουθούν ένα πλέγμα ιδεών και πρακτικών που βασισμένες στην ιδέα της ετερότητας και επιδιώκοντας την καθαρότητα και την ομοιογένεια επηρέασαν καθοριστικά την ιατρική σκέψη και πρακτική, από την αντιμετώπιση της σύφιλης στη σημερινή πανδημία.

 

 

σε συνεργασία με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας

Ιστορική επιμέλεια - παρουσίαση: Μάνος Αυγερίδης, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Γιώργος Νούσης, Χρήστος Τριανταφύλλου, Αναστασία Χαρτοματσίδη

Μουσική επιμέλεια: Νίκος Θεοδωρόπουλος, Ηρώ Κουμεντάκου, Θανάσης Μήνας, Γιάννης Παπακονδύλης

Οργάνωση παραγωγής: Ιωάννα Βόγλη

Από την Κυριακή 29 Οκτωβρίου και κάθε Κυριακή 13:00 - 14:00 το μεσημέρι Στο Κόκκινο 105,5 

Όλες οι εκπομπές είναι διαθέσιμες και στο Spotify (https://tinyurl.com/35x488yy)

---

Πως ξαναδιαβάζουμε το παρελθόν την εποχή της κρίσης; Πως επιστρέφουμε στα ορόσημα με τα οποία οι άνθρωποι σημάδεψαν την ιστορική διαδρομή τους, την ώρα που ένας ολόκληρος κόσμος αλλάζει;
Πως ξαναβλέπουμε τους μύθους και τις πραγματικότητες του χθες με βάση τις νέες βεβαιότητες του σήμερα;

Η Ιστορία στο Κόκκινο επιθυμεί να συνομιλήσει για το χθες με σύγχρονους επιστήμονες και νέες οπτικές. Εστιασμένη κατά κύριο λόγο στον ταραγμένο 20ό αιώνα, την εποχή των άκρων και με αφορμή σημαντικές ιστορικές επετείους επιχειρεί να αναδείξει μια σειρά από άξονες που διέτρεξαν την πρόσφατη ελληνική ιστορία. Ο στόχος είναι να μιλήσουμε για το παρελθόν ξεφεύγοντας από στερεότυπες εικόνες και έτοιμα σχήματα, να επεξεργαστούμε το παρελθόν ώστε να κατανοήσουμε το σήμερα. Η διαδρομή αυτή θα γίνει με τη συνεργασία των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, τόσο στην επιλογή των θεματικών και των συνομιλητών, όσο και με τη χρήση των μοναδικών αρχειακών και έντυπων συλλογών τους για τον 20ό αιώνα.

 

18η εκπομπή

Κυριακή 21 Απριλίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Άκρα δεξιά και εκδόσεις στη Μεταπολίτευση

Συζητούν η Άννα Καρακατσούλη και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

57 χρόνια μετά την επιβολή του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Άννα Καρακατσούλη, καθηγήτρια Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ελλάδα και τη σχέση της με τον εκδοτικό χώρο, με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου της «Το ξίφος του πνεύματος». Βιβλίο, πολιτισμική ηγεμονία και άκρα δεξιά στην Ελλάδα μετά το 1974 (Gutenberg, 2024). Εκκινώντας από μια ανασκόπηση στην ιστορία των εκδοτικών οίκων που συνδέθηκαν με την Ακροδεξιά στη Μεταπολίτευση, οι δυο ιστορικοί συζητούν για το περιεχόμενο των εκδόσεων, τα πρότυπά τους, την εξέλιξή τους μέσα στο χρόνο, τα δίκτυα διακίνησης, τη διάχυση των ιδεών τους και τη συμβολή τους στην άνοδο του συγκεκριμένου πολιτικού χώρου τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα.

 

17η εκπομπή

Κυριακή 14 Απριλίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Χώρος και Τραυματική Μνήμη, Ο προσφυγικός οικισμός των Τουρκοκρητικών της Ρόδου

Συζητούν η Ζέτα Παπανδρέου και η Αναστασία Χαρτοματσίδη

Η Αναστασία Χαρτοματσίδη συζητά με τη Ζέτα Παπανδρέου, διδάκτορα Ιστορίας και Διδακτικής της Ιστορίας και μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο της «Χώρος και Τραυματική Μνήμη, Ο προσφυγικός οικισμός των Τουρκοκρητικών της Ρόδου» (Εκδόσεις Κουκκίδα, 2023). Στους άξονες του χώρου και της μνήμης προσεγγίζεται το βίωμα των ελληνόφωνων μουσουλμάνων, κατοίκων του οικισμού Κρητικά της Ρόδου, από την άφιξη τους στο νησί στα τέλη του 19^ου αιώνα μέχρι και σήμερα. Τι αποτύπωμα άφησε στον οικισμό η οθωμανική κυριαρχία και μετέπειτα η ιταλική; Πώς επηρέασε τους κατοίκους των Κρητικών η ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στο ελληνικό κράτος το 1947 και τι άλλαξε στον οικισμό; Και πώς αποτυπώνονται αυτές οι εμπειρίες στο σήμερα, σε ένα νησί με έντονη τουριστική δραστηριότητα;

 

16η εκπομπή

Κυριακή 7 Απριλίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Η επανάσταση της πληροφορίας: Η γέννηση της εφημερίδας στην Ευρώπη και η εξέλιξή της (17^ος-19^ος αιώνας)

Συζητούν ο Παναγιώτης Γεωργακάκης και ο Θανάσης Γάλλος

Ο ιστορικός Θανάσης Γάλλος συζητά με τον Παναγιώτη Γεωργακάκη, διδάκτορα του Πανεπιστημίου του St. Andrews, για την ανάδυση της εφημερίδας κατά τον 17^ο αιώνα και πώς αυτή επηρέασε τη διάδοση της πληροφορίας σε έναν κόσμο που άλλαζε άρδην. Πώς μεταφερόταν η πληροφορία πριν τη γέννηση της εφημερίδας; Πώς εξελίχθηκε ως μέσο κατά τον 17^ο και 18^ο αιώνα; Τι ρόλο έπαιξε η λογοκρισία στην κυκλοφορία της αυθεντικής είδησης και πώς επηρέασε η διαφορετική προσέγγιση ελέγχου του Τύπου από το κάθε κράτος; Τι τομές επέφερε η Γαλλική Επανάσταση στην κυκλοφορία του Τύπου διεθνώς; Πως εξελίχθηκε ο Tύπος μετά το 1815 και την Παλινόρθωση στη διάρκεια του 19^ου αιώνα;

 

15η εκπομπή

Κυριακή 31 Μαρτίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Νέες ιστοριογραφικές προσεγγίσεις της γαλλικής επανάστασης

Συζητούν ο Κώστας Γαγανάκης και ο Γιώργος Νούσης

Ο Γιώργος Νούσης συζητά με τον ιστορικό Κώστα Γαγανάκη για τις ιδέες, την ιστοριογραφία και το ιστορικό αποτύπωμα ενός γεγονότος που μετέβαλε ριζικά τον ρου της ιστορίας. Πρόκειται για τη γαλλική επανάσταση, η οποία πέραν των κατακλυσμιαίων αλλαγών που επέφερε στο εσωτερικό της Γαλλίας, καθόρισε εν πολλοίς τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε, αντιλαμβανόμαστε και μιλάμε για το παρελθόν, τροφοδοτώντας μας με ένα νέο λεξιλόγιο και με νέες έννοιες.

Ήταν η γαλλική επανάσταση μία εμφύλια σύγκρουση; Πώς μετασχηματίζονται μέσα στον ιστορικό χρόνο οι εκάστοτε κοινωνικές και πολιτικές ομάδες και πόσο ρευστά είναι τα όρια μεταξύ των Τάξεων οι οποίες συνθέτουν αυτό το σκηνικό της εμφύλιας σύγκρουσης σύμφωνα με το αφήγημα της Jourdan; Πώς μπορούμε να ιστορικοποιήσουμε τις έννοιες του Τρόμου και της Τρομοκρατίας και ποια πορεία ακολούθησαν μέχρι να βρουν το κεφαλαίο τους αρχικό γράμμα; Γιατί μας αφορά ακόμη, ένα τόσο μακρινό παρελθόν σήμερα; Πού μπορούμε να δούμε τα ίχνη αυτού του παρελθόντος στη σημερινή Γαλλία με όρους δημόσιας μνήμης και πώς διαχειρίστηκε το γαλλικό κράτος την παρακαταθήκη αυτού του επαναστατικού παρελθόντος; Πώς συνδέονται τα παραπάνω ερωτήματα με την ποπ κουλτούρα και τις αποτυπώσεις της γαλλικής επανάστασης στον κινηματογράφο και την τηλεόραση, ως εναλλακτικοί τρόποι παραγωγής νοημάτων για το παρελθόν;

Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου της Annie Jourdan «Νέα Ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης», το οποίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση του Κώστα Γαγανάκη, συζητώνται οι νέες ιστοριογραφικές προσεγγίσεις και τα νέα ερμηνευτικά σχήματα μέσα από τα οποία μπορούμε να «διαβάσουμε» αυτό το κοσμοϊστορικό γεγονός.

 

14η εκπομπή

Κυριακή 24 Μαρτίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Από το μερικό στο γενικό: Ερευνώντας την Επανάσταση του 1821 διακόσια χρόνια αργότερα

Συζητούν η Άννα Αθανασούλη, ο Βαγγέλης Σαράφης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε την Επανάσταση του 1821 με νέες πηγές ή με νέες οπτικές μετά από 200 χρόνια; Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με την Άννα Αθανασούλη, υποψήφια διδακτόρισσα στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και με τον Βαγγέλη Σαράφη, εντεταλμένο διδάσκοντα στο ΕΚΠΑ και μεταδιδακτορικό ερευνητή στο ΕΙΕ, για τον πρώτο τόμο της νέα εκδοτικής σειράς της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού «Μικρές Μελέτες», ονόματι «Εννέα επεισόδια από την Επανάσταση του 1821», που επιμελήθηκαν μαζί με τη Βάλλια Ράπτη. Υπερβαίνοντας, στο μέτρο του εφικτού, τις πυκνές στρωματώσεις νοήματος που έχουν επικαθίσει πάνω στο γεγονός, η έρευνα για το 1821 έχει να προσφέρει μια σειρά από προσεγγίσεις σε θέματα που είχαν έως τώρα εν πολλοίς παραμεληθεί, όπως η συγκρότηση του επαναστατικού κράτους, τα οικονομικά, η καθημερινότητα, η εισαγωγή νέων τρόπων κατανόησης του κόσμου, και η ματιά των «Άλλων», ιδίως Οθωμανών και Ευρωπαίων, πάνω στο ιδρυτικό γεγονός του ελληνικού κράτους.

 

13η εκπομπή

Κυριακή 17 Μαρτίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

«Η αλήθεια βρίσκεται εκεί έξω»: Αλλόκοτες θεωρίες και συνωμοσιολογικές αφηγήσεις

Συζητούν ο Βαγγέλης Τζούκας και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Σε τι διαφέρουν οι σύγχρονοι αρνητές του κορωνοϊού από τους «ουφολόγους» του Ψυχρού Πολέμου; Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον Βαγγέλη Τζούκα, κοινωνιολόγο και διδάσκοντα στο ΕΑΠ, με αφορμή το πιο πρόσφατο βιβλίο του, «Ζουν ανάμεσά μας. Αλλόκοτες θεωρίες και ανορθολογισμός στον σύγχρονο κόσμο» (Εκδόσεις Επίκεντρο, 2023). Οι κάθε είδους αλλόκοτες κοσμοθεωρίες έχουν μακρά ιστορική πορεία, αποτελώντας συχνά υβρίδια ανάμεσα σε διαφορετικά στοιχεία και αποκτώντας διαφορετικές μορφές ανά εποχή. Η κούφια Γη και άλλες μυθικές γεωγραφίες, οι «στενές επαφές τρίτου τύπου» με εξωγήινα όντα, η πίστη σε πανίσχυρες σκιώδεις οργανώσεις, ο πνευματισμός και η «Νέα Τάξη Πραγμάτων» αναλύονται πια όχι μόνο ως αφελείς πεποιθήσεις, αλλά κυρίως ως προσπάθειες πλαισίωσης και αναζήτησης νοήματος σε έναν χαοτικό κόσμο, στο μεταίχμιο μυθοπλασίας και πραγματικότητας. Οι πρακτικές, ενίοτε ολέθριες, συνέπειες των πεποιθήσεων αυτών αποτελούν μια μόνο όψη ενός σύνθετου φαινομένου που συνδέεται με ευρύτερες ιστορικές, κοινωνικές και πολιτισμικές εξελίξεις, καθώς και με τα περίπλοκα μονοπάτια αναζήτησης της κάθε είδους κρυφής «αλήθειας».

 

12η εκπομπή

Κυριακή 10 Μαρτίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Φίλιππος Ηλιού: ο ιστορικός, ο πολίτης

 

Συζητούν η Πόπη Πολέμη και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

 

20 χρόνια μετά τον θάνατο του Φίλιππου Ηλιού, ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την ιστορικό Πόπη Πολέμη για τον ιδρυτή των ΑΣΚΙ και τον σπουδαίο ιστορικό. Οι δυο συνομιλητές αναφέρονται στην προσωπική διαδρομή και τη διανοητική συγκρότηση του Φίλιππου Ηλιού, ενώ στέκονται ιδιαίτερα στη συμβολή του στην ελληνική ιστοριογραφία, αλλά και στη διαρκή σχέση του με την Αριστερά. Κεντρικός άξονας της συζήτησής τους είναι το δίπολο ιστορικός-πολίτης, ένα δίπολο που καθόρισε το βίο του και αποτυπώθηκε στις δημόσιες παρεμβάσεις του, στο ιστοριογραφικό του έργο, αλλά και σε μια σειρά από κρίσιμες πρωτοβουλίες συγκρότησης θεσμών, με κορυφαία την ίδρυση των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας.

 

 

11η εκπομπή

Κυριακή 3 Μαρτίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

50 χρόνια Μεταπολίτευση, 50 χρόνια εκλογές

 

Συζητούν ο Πέτρος Ιωαννίδης, ο Ηλίας Τσαουσάκης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τους πολιτικούς επιστήμονες Πέτρο Ιωαννίδη και Ηλία Τσαουσάκη για τις εκλογικές αναμετρήσεις από την πτώση της χούντας έως σήμερα, με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του συλλογικού τόμου Μισός αιώνας εκλογές: Συζητώντας για τις αναμετρήσεις της Μεταπολίτευσης (Πόλις, 2023). Το δίλλημα για αποκατάσταση ή μετάβαση στη δημοκρατία, η δημιουργία ενός ισχυρού δικομματισμού, ο εκλογικός σεισμός του 2012, οι πολιτικές ταυτότητες, ο ρόλος της ευρωπαϊκής προοπτικής, η Αριστερά και οι εξελίξεις στο εσωτερικό αποτελούν ορισμένα μόνο από τα ερωτήματα που τίθενται σε αυτή την ανασκόπηση, στην πραγματικότητα, της πολιτικής ιστορίας της χώρας στον μισό αιώνα ζωής της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας.

 

10η εκπομπή

Κυριακή 11 Φεβρουαρίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Γράφοντας ποπ ιστορία στον 21ο αιώνα

Συζητούν ο Σταύρος Παναγιωτίδης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά για με τον ιστορικό Σταύρο Παναγιωτίδη, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Μύθοι, παρεξηγήσεις και άβολες αλήθειες της ελληνικής ιστορίας (Εκδόσεις Κέδρος 2023). Πώς γράφει κανείς ένα βιβλίο ποπ ιστορίας, συνδυάζοντας την ερμηνευτική ακρίβεια με την απεύθυνση στο ευρύτερο δυνατό κοινό; Σε τι διαφέρει ένας ιστορικός μύθος από μια παρεξήγηση και από μια άβολη αλήθεια; Τι ρόλο έχουν οι ιστορικοί μύθοι στην ελληνική εθνική συνείδηση και τι κερδίζει τελικά κανείς προσπαθώντας να τους ανατρέψει; Είναι όλες οι λανθασμένες ιστορικές αντιλήψεις ίδιας βαρύτητας, και γιατί κάποιες είναι πιο ισχυρά εμπεδωμένες από άλλες; Παρόλο που η επικρατούσα μορφή της ποπ ιστορίας είναι πλέον η ψηφιακή, η σημασία του εντύπου παραμένει ιδιαίτερη για την απάντηση σε τέτοιες ερωτήσεις, καθώς και για την εμπέδωση μιας κουλτούρας εμβάθυνσης στο ιστορικό παρελθόν.

 

9η εκπομπή

Κυριακή 4 Φεβρουαρίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Μνήμη και ιστορία. Μαρτυρίες παιδιών για το Ολοκαύτωμα

Συζητούν η Ποθητή Χαντζαρούλα και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την Ποθητή Χαντζαρούλα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, για την έρευνά της αναφορικά με τις μαρτυρίες Ελλήνων Εβραιόπουλων που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα, με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου της Τα παιδιά θυμούνται το Ολοκαύτωμα. Μαρτυρία, ιστοριογραφία, μνήμη (Πλέθρον, 2023). Η ιστορικός αναφέρεται στις διαφορετικές διαδρομές αυτών των παιδιών στην Κατοχή και τους τρόπους με τους οποίους κατάφεραν να γλυτώσουν από τη ναζιστική βία.

Με βάση τις μαρτυρίες τους ανασυνθέτει το μεταπολεμικό σκηνικό μέσα στο οποίο τα παιδιά αυτά ξανάστησαν τη ζωή τους, τις δυσκολίες που συνάντησαν αλλά και την αναμέτρησή τους με το βαρύ διαγενεακό τραύμα της εμπειρίας του Ολοκαυτώματος.

 

8η εκπομπή

Κυριακή 28 Ιανουαρίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Δωσιλογισμός, η «ελληνική κατοχή»

 

Συζητούν ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης και ο Μάνος Αυγερίδης

Ο Μάνος Αυγερίδης συζητάει με τον ιστορικό Μενέλαο Χαραλαμπίδη με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου του «Οι δωσίλογοι. Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της Κατοχής» (εκδ. Αλεξάνδρεια, 2023). Η νέα μελέτη εξετάζει τον δωσιλογισμό στην Αθήνα της κατοχής ως ένα σύνθετο, πολύμορφο και μαζικό φαινόμενο, καθώς και ως μια συνειδητή επιλογή των φορέων της, η οποία κατά κανόνα δεν ήταν αποτέλεσμα εξαναγκασμού. Οι πολιτικές, οικονομικές και ένοπλες μορφές συνεργασίας με τις κατοχικές αρχές, υπήρξαν συγχρόνως διακριτές και αλληλοδιαπλεκόμενες, δημιουργώντας μια «ελληνική κατοχή» με αιχμή τα σώματα ασφαλείας (τη χωροφυλακή και τη «νέα χωροφυλακή» εντός της), τα Τάγματα Ασφαλείας και τις τοπικές παραστρατιωτικές ομάδες. Η δράση των ελλήνων συνεργατών του Άξονα συντέλεσε σε σημαντικό βαθμό στη διαμόρφωση της σκληρής κατοχικής συνθήκης στην πρωτεύουσα, με καθοριστικές και μακρές συνέπειες για την ελληνική κοινωνία.

 

7η εκπομπή

Κυριακή 14 Ιανουαρίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Αρχαιολογία, έθνος και φυλή. Η Ελλάδα ως χώρα-ανάχωμα

Συζητούν ο Γιάννης Χαμηλάκης και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με τον Γιάννη Χαμηλάκη, καθηγητή Αρχαιολογίας στην έδρα Οικογένειας Τζουκόφσκι και καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μπράουν των ΗΠΑ, για το ρόλο της Αρχαιολογίας στη συγκρότηση της εθνικής ιδεολογίας στην Ελλάδα αλλά και την παρουσία της σήμερα, με αφορμή τη μετάφραση στα ελληνικά του βιβλίου του Αρχαιολογία, έθνος και φυλή. Αναμέτρηση με το παρελθόν, αποαποικιοποίηση του μέλλοντος στην Ελλάδα και το Ισραήλ (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2022). Μέσα από τις έννοιες του έθνους και της φυλής, ο καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπράουν αναφέρεται στη διαδικασία διαμόρφωσης του δυτικού φαντασιακού για την Ελλάδα με βάση τη σχέση της με το κλασικό παρελθόν και την επιρροή του στη διαμόρφωση της εγχώριας αρχαιολογίας. Συζητά ακόμη τη διαδικασία της «κρυπτοαποικιοποίησης» αντιμετωπίζοντας την Ελλάδα ως μια χώρα-ανάχωμα, ως μια χώρα που εμποδίζει ιδέες, ανθρώπους, ασθένειες κ.ά. που προέρχονται από την Ανατολή να μολύνουν τη Δύση.

 

6η εκπομπή

Κυριακή 17 Δεκεμβρίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ανεπιθύμητα μνημεία στην Ελλάδα: ρωγμές στο εθνοκανονικό αφήγημα

Συζητούν ο Δημήτρης Πλάντζος και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Τι κοινό έχει ένα οθωμανικό κτίσμα με τα αυτοσχέδια μνημεία για τον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο; Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον Δημήτρη Πλάντζο, καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιμελητή του βιβλίου Τα μνημεία των άλλων. Ανεπιθύμητες κληρονομιές στις παρυφές της μνήμης και της λήθης (Εκδόσεις Νεφέλη, 2023) για τα αλλότρια και ανεπιθύμητα μνημεία της Ελλάδας. Ξεφεύγοντας από τη λογική μιας επιστήμης που –όπως και η Ιστορία– αρχικά δημιουργήθηκε για να υπερασπίσει και να τεκμηριώσει τα «εθνικά δίκαια», η σύγχρονη Αρχαιολογία αναζητά τα υλικά κατάλοιπα του απώτερου ή πρόσφατου παρελθόντος και τη θέση τους στον εκάστοτε ανθρώπινο πολιτισμό. Ανάμεσά τους είναι και τα μνημεία, που συνήθως λειτουργούν ως πυκνωτές και συνδιαμορφωτές κυρίαρχων εθνικών, πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών ταυτοτήτων. Υπάρχουν όμως και τα αλλότρια μνημεία: από τόπους βασανισμού και πειθάρχησης όπως η Μακρόνησος ή η Σπιναλόνγκα, μέχρι κατάλοιπα ενός παρελθόντος που θεωρείται ανεπιθύμητο ή ξένο στο ελληνικό εθνικό αφήγημα, όπως τα οθωμαντικά κτίσματα, ακόμα και τόποι μνήμης πληθυσμών που διαχρονικά αντιμετωπίζονται στη χώρα με δυσπιστία ή εχθρότητα, όπως οι Εβραίοι. Έτσι, η Αρχαιολογία έχει πλέον τη δυνατότητα να εξετάσει κριτικά τις βεβαιότητες των εθνικών αφηγημάτων και να προσφέρει εναλλακτικές οπτικές σε ένα πλαίσιο πιο συμπεριληπτικό, αλλά και πιο έγκυρο.

 

5η εκπομπή

Κυριακή 10 Δεκεμβρίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Μια πόλη γεννιέται. Ο συνοικισμός της Νέας Κοκκινιάς μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή

Συζητούν η Κυριακή Παπαθανασοπούλου και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την ιστορικό Κυριακή Παπαθανασοπούλου για τη δημιουργία του συνοικισμού της Νέας Κοκκινιάς (σημερινής Νίκαιας) από πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής, με αφορμή το βιβλίο της Προσφυγική εγκατάσταση στη Νίκαια. Σύλλογοι, ταυτότητες, μνήμη (Εκδόσεις Ασίνη, 2022). Η ιστορικός διηγείται το χρονικό της δημιουργίας του συνοικισμού με βάση τις πολιτικές αποκατάστασης των ελληνικών και διεθνών οργανισμών, ενώ επισημαίνει τις πολλαπλές διαφοροροποιήσεις που κάλυπτε η κοινή προσφυγική ταυτότητα. Εστιάζοντας στην δημιουργία των πολυάριθμων αλληλοβοηθητικών συλλόγων εξηγεί τη λειτουργία τους ως μεσάζοντες ανάμεσα στο κράτος και τους πρόσφυγες, επισημαίνοντας τη σχέση τους με την πολιτική, αλλά και την σταδιακή εμφάνιση της Αριστεράς στους κόλπους τους. Μια ιστορία για εκείνους και εκείνες που δεν υπήρξαν μόνο θύματα της ιστορίας, αλλά ύψωσαν και το δικό τους ανάστημα διεκδικώντας μια καλύτερη ζωή.

 

4η εκπομπή

Κυριακή 26 Νοεμβρίου, 15:00-16:00 Στο Κόκκινο 105,5

Ένα άλλο Πολυτεχνείο; Το Κίνημα του Ναυτικού και η μνήμη του

Συζητούν ο Κωνσταντίνος Στράτος και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά με τον Κωνσταντίνο Στράτο, μεταδιδακτορικό ερευνητή του ΕΚΠΑ και συγγραφέα του βιβλίου Το Κίνημα του Ναυτικού, 1972-1973. Τα γεγονότα, οι άνθρωποι, η μνήμη (εκδόσεις Θεμέλιο, 2023) για ένα γεγονός του αντιδικτατορικού αγώνα που δεν συζητιέται τόσο συχνά, αλλά έχει έναν μοναδικό χαρακτήρα. Το Κίνημα του Πολεμικού Ναυτικού απέναντι στη δικτατορία, αν και καταστάλθηκε πριν εκδηλωθεί, είχε ως αφετηρία την ψυχροπολεμική αντίληψη των αξιωματικών του πως το καθεστώς θα απομάκρυνε την Ελλάδα από τη Δύση. Η δικτατορία, σύμφωνα με τα στελέχη του Ναυτικού, ήταν ένα ανελεύθερο και αντιδημοφιλές καθεστώς, το οποίο θα κατέρρεε μέσα στις αντιφάσεις του, και ωφελημένη από αυτό θα έβγαινε η Αριστερά –με αποτέλεσμα τη μεταβολή στον γεωπολιτικό προσανατολισμό της χώρας. Έχοντας επιτελέσει κομβικό ρόλο στην αποχουντοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων και στην εδραίωση της ισχύος της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, τα στελέχη του Ναυτικού επιδίωξαν να προωθήσουν τη μνήμη του Κινήματος, το οποίο πλαισιώθηκε από τον συντηρητικό χώρο ως το προοίμιο του Πολυτεχνείου προς την κατάρρευση της δικτατορίας. Οι πρόσφατες μνημονικές συγκρούσεις σχετικά με το αντιτορπιλικό «Βέλος» φανερώνουν την ισχύ που το γεγονός φέρει μέχρι σήμερα σε μερίδα της θεσμικής και συλλογικής μνήμης, στο πλαίσιο της εν εξελίξει ιστορικοποίησης του αντιδικτατορικού αγώνα.

 

 

3η εκπομπή

Κυριακή 12 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

50 χρόνια μετά. Η «Γλυκιά συμμορία» της εξέγερσης του Νοέμβρη

Συζητούν η Εύη Τζαννετή και ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης

Ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης συζητά με την αρχιτέκτονα Εύη Τζαννετή, στέλεχος του φοιτητικού αντιδικτατορικού κινήματος για τις μέρες της δικτατορίας. Το σοκ της επιβολής της χούντας, η είσοδος στο πανεπιστήμιο, η συμμετοχή στο φοιτητικό κίνημα, οι παρέες των σπουδαστών και οι δεσμοί ανάμεσά τους, η πολιτικοποίηση, η  εμπλοκή στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, η σύλληψη και η φυλάκιση αποτελούν μέρη μιας βιωματικής αφήγησης που αναδεικνύει όχι μόνο τον τρόπο που τα γεγονότα σημάδεψαν τις ζωές χιλιάδων νέων ανθρώπων που συμμετείχαν αλλά και την ακτινοβολία και τη σημασία της εξέγερσης 50 χρόνια μετά.

 

2η εκπομπή

Κυριακή 5 Νοεμβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Εθνικές επέτειοι: ένα βαρόμετρο της ιστορικής κουλτούρας

Συζητούν ο Χάρης Αθανασιάδης, ο Πολυμέρης Βόγλης και ο Χρήστος Τριανταφύλλου

Γιατί μας αφορούν οι εθνικές επέτειοι; Γιατί νιώθουμε κάθε χρόνο την ανάγκη να μιλήσουμε γι’ αυτές; Ο Χρήστος Τριανταφύλλου συζητά το θέμα με τους καθηγητές Χάρη Αθανασιάδη (Πάντειο Πανεπιστήμιο) και Πολυμέρη Βόγλη (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας), επιμελητές του βιβλίου Εθνικές επέτειοι. Μορφές διαχείρισης της μνήμης και της ιστορίας (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2023). Οι εθνικές επέτειοι αποτελούν ένα σημαντικό «βαρόμετρο» στην ιστορική κουλτούρα μιας κοινωνίας, συνδεδεμένες με ένα ολόκληρο οικοσύστημα θεσμών και πρακτικών που αφορούν τις συλλογικές αναπαραστάσεις του παρελθόντος, αλλάζοντας διαρκώς περιεχόμενο, επιβιώνοντας ή περνώντας στην αφάνεια. Το 1821 ως πράξη γέννησης του νεοελληνικού κράτους, ο εορτασμός του «Έπους του ‘40», η μνήμη των θυμάτων από τραγωδίες όπως η Μικρασιατική Καταστροφή ή το Ολοκαύτωμα, οι αντικρουόμενες ερμηνείες του Πολυτεχνείου και της Μεταπολίτευσης αποτελούν τις πιο ενδεικτικές περιπτώσεις για το πώς οι εθνικές επέτειοι μπορούν να λάβουν διαφορετικές μορφές και να αντικατοπτρίσουν τις διαρκείς διαμάχες για το περιεχόμενο της εθνικής ιστορίας.

 

1η εκπομπή

Κυριακή 29 Οκτωβρίου, 13:00-14:00 Στο Κόκκινο 105,5

Πώς κυβερνάται ένα κατεχόμενο κράτος; Η Ελληνική Πολιτεία το 1941-42

Συζητούν ο Πέτρος Φύτρος και ο Μάνος Αυγερίδης

Τι συμβαίνει όταν ένα κράτος βρίσκεται υπό ξένη κατοχή; Πώς κυβερνήθηκε η Νέα Ευρώπη του Χίτλερ; Ο Μάνος Αυγερίδης συζητάει με τον Πέτρο Φύτρο, εκπαιδευτικό, φιλόλογο και ιστορικό, για την πρώτη κατοχική κυβέρνηση, τις προκλήσεις και τις πολιτικές της, με αφορμή το βιβλίο του «Ελληνική Πολιτεία 1941-42. Το κράτος υπό ξένη κατοχή» (Εκτός Γραμμής, 2023). Σκιαγραφούν τις μεγάλες τομές και τις συνέχειες με την προπολεμική περίοδο, τον ρόλο των αξιωματικών του στρατού που κατά κύριο λόγο στελέχωσαν τη δοσιλογική κυβέρνηση και τους κρατικούς θεσμούς, τις διαφορετικές επικράτειες μιας χώρας που βρέθηκε υπό τριπλή κατοχή. Η βασική πρόκληση, πριν τη μαζική και ένοπλη Αντίσταση, υπήρξε η μεγάλη επισιτιστική κρίση που εξελίχθηκε σε λιμό με κορύφωση τον τρομερό χειμώνα του ’41. Η απόλυτη αποτυχία του κατοχικού κράτους να εξασφαλίσει ακόμα και την επιβίωση των πολιτών του, συνέβαλε στην πλήρη απονομιμοποίησή του και επιτάχυνε την ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος.